"Mensen worden niet als burgers geboren, maar zo gemaakt."
[Spinoza in Tractatus Politicus, Caput V, § 2]
Deze gedachte kwam bij me boven toen ik vanmorgen in Trouw een interview las met de schrijver Elias Khoury. Ik zal zodadelijk de betreffende passage citeren die mij aan Spinoza deed denken. Ik had de Spinozatekst niet direct paraat en ging er eerst een tijd naar zoeken in de Ethica, waar ik niet vond wat ik zocht. Ik vond het tenslotte in het Politiek Tractaat.
Ik had de gedachte ook in de TTP kunnen vinden, Hfs XVII § 26:
"De natuur maakt echter helemaal geen naties, alleen individuen, die alleen maar in naties worden onderscheiden door verschillen in taal, wetten en algemeen aanvaardde zeden, en alleen door deze laatste twee, wetten en zeden, kan het veroorzaakt worden dat iedere natie een eigen aard, een eigen leefwijze en ook eigen vooroordelen heeft." (Vertaling F. Akkerman)
[Haec sane nationes non creat, sed individua, quae quidem in nationes non distinguuntur nisi ex diversitate linguae, legum & morum receptorum, & ex his duobus, legibus scilicet & moribus, tantum oriri potest, quod unaquaeque natio singulare habeat ingenium, singularem conditionem & denique singularia praejudicia].
De aanleiding voor het interview was het uitkomen van de vertaling van Elias Khoury's boek ’Poort van de zon’ [Ambo/Anthos, 2010] . In ’Poort van de zon’ gaat het om de verhalen van de Palestijnen die in 1948, bij de stichting van Israël, uit hun huizen worden gedreven en beginnen aan een ballingschap die voortduurt tot de dag van vandaag.
Daarover Elias Khoury: „Wat belangrijk is, wat heilig is, zijn de mensen. Niet het vaderland, niet Palestina, niet de historie, maar de mensen en hun verhalen. De Palestijnen die mij hun geschiedenissen hebben verteld, hebben me geleerd wat de werkelijke arena is van de literatuur: de herinnering en de verbeelding van mensen.”
Die zinsnede ("Niet het vaderland, niet Palestina, niet de historie, maar de mensen en hun verhalen") deed mij denken aan het boven aangehaalde citaat uit Spinoza. Want (nu komt 'enim' dus van pas), mensen worden niet als burgers geboren, maar zo gemaakt.
Het stuk ging nog verder met prachtige uitspraken over identiteiten.
