Op zijn website “Spinoza in Vlaanderen” nam – met toestemming uiteraard – Karel D’huyvetters een interview over dat Sonja Lavaert in 2012 had met Jonathan Israel:
Sonja Lavaert, ‘Spinoza’s ongehoorzaamheid. Een gesprek met Jonathan Israel‘. In: De Uil van Minerva, driemaandelijks tijdschrift voor Geschiedenis, en Wijsbegeerte van de Cultuur (Vrije Universiteit Brussel) 25 (2012), pp. 185-6. [Cf. hier]
Ik kende het niet en beschouw het als een zeer nuttige daad, want zie het als een zeer belangwekkend interview, dat meer een debat is, doordat Sonja Lavaert én zeer geïnformeerd is én duidelijk eigen, marxistisch getinte, opvattingen heeft. Maar zoals het een echte interviewer betaamt alle ruimte geeft aan haar gesprekspartner in wiens zienswijzen ze echt geïnteresseerd is. Een interview van blijvende waarde. Let vooral op als het over de in de titel vermelde ‘ongehoorzaamheid van Spinoza’ gaat, waarnaar Lavaert vraagt.
Israel: “Mhm…Ongehoorzaamheid tegenover wie? Toch niet tegenover de wet en de staat? Ik denk dat Spinoza subversief en ongehoorzaam is, doch niet op een gewelddadige manier. Hij is niet direct ongehoorzaam tegenover de wet. Hij is ongehoorzaam op een subtiele manier, ja en neen, misschien… Misschien is hij ongehoorzaam in een zekere zin maar je moet echt voorzichtig zijn met dit soort uitspraken. Een anarchie kan erger zijn dan om het even wat. Diderot en ook de andere revolutionaire filosofen waren zeer beducht voor de gevolgen van wetsbreuk en anarchie.”
In haar inleiding, waarin ze een samenvatting van Israels werk geeft en van zijn stellingname, schrijft Sonja Lavaert: “Het blijft moeilijk om wat uiteindelijk een filosofische stelling is ‘wetenschappelijk’ te bewijzen – misschien kan dat alleen filosofisch? “
Dit deed mij denken aan Constantin Brunners opvatting: “Man überzeugt doch nicht mit Beweisen – man beweist mit Überzeugungen!”
Je bespeurt de wederzijdse overtuigingen en of er voor de lezer wat wordt bewezen hangt dan af van de overtuigingen die de lezer al aanhangt. Dat geldt bij filosofie, maar heel sterk ook bij ideeëngeschiedenis.
[In de lijst van publicaties van Jonathan Israel is het opgenomen onder nummer 173; cf.]
