Jaarlijkse zege(n)kruid.

0
780

Het is elk jaar weer spannend of de kleine kiemplantjes op de meest onverwachte plekken in de tuin uitkomen. Maar als die beginnen te groeien is er geen houden meer aan. Geen wonder! Waar andere planten honderd jaar over kan doen moet deze plant alles in een kort groeiseizoen doen. Deze zaailing  uit de nachtschadenfamilie (Solanaceae) met ca.2500 soorten zijn vaak te vinden in de tropische en gematigde streken. Eén daarvan is het Zegekruid (Nicandra physalodes).

Zegekruid is een eenjarige plant, die zich sterk vertakt en op kan groeien tot een hoogte van 1,5 m. De stengel is hoekig en kaal. De bladeren zitten paarsgewijs aan de stengel en zijn meestal eirond en bochtig getand. De botanische vorm heeft zwarte haren op het blad en deels een zwart purperen stengel en kelk.

De bloemkroon staat alleen in de bladoksel. De lichtblauwe, soms licht violette, trechtervormige bloemen bloeien van juni tot oktober, vooral rond het middaguur. Eenmaal open komen er veel Hommels, Honingbijen, solitaire bijtjes. Daarnaast heeft de bloem een honing afscheidende bloembodem en lokt soms ook verschillende grote en kleine soorten wespen. Mocht de bloem geen bezoek krijgen van een insect heeft de natuur daar iets op bedacht. Tegen het einde van de bloeitijd (late namiddag) buigen de lange helmdraden een halve cirkeldraai  en de helmknopjes raken dan de stempel. Door deze zelfbestuiving is de bevruchting alsnog een feit. De individuele bloemen bloeien meestal slechts een enkele middag, maar de plant brengt daar wel een forse serie van voort. Daarna kan de bevruchte  bloem zich ontwikkelen tot een zaaddoos  die op lampionnetje lijkt waarin zich een bes verschuilt. De zaaddoos is eerst groen en wordt later lichtbruin.  De kelkbladen groeien niet aan elkaar. Het blijft dus een open lampionnetje. Terwijl de prachtige bloemen je aankijken, richt zich de vrucht naar beneden. Deze decoratieve zaaddozen worden vaak gebruikt in droogboeketten.

Zegekruid is een plant uit Peru. Waarschijnlijk zijn er zaden samen met andere planten die uit Zuid-Amerika geïmporteerd werden zoals tomaat en aardappel in Europa beland.  Vanuit kwekerijen, tuinders en privé tuinen heeft het Zegekruid een ware  zegetocht door gemaakt. In West-Europa is deze plant inmiddels vrij algemeen. De plant groeit op zowel zandgrond, humusrijke grond als klei. Ook qua zuurgraad stelt de plant geen hoge eisen: alles van matig zuur tot matig basisch is goed. Wel belangrijk is een vochtige grond met goede waterafvoer. Je kunt ze naast (moes)tuinen op veel plekken tegen komen: aardappelakkers, ruderale plaatsen, omgewerkte bermen, ruigten en braakliggende grond. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Zegekruid in Nederland net als in de rest van Europa vrij algemeen is. Je zaait hem half april ter plekke uit. Als er te veel zaden ontkiemen, dan haal je weg wat je niet kunt gebruiken of je geeft ze aan iemand anders. Wanneer je deze plant eenmaal in je tuin hebt, zal hij zich ieder jaar van zelf uitzaaien. Op een zonnige plek groeit hij het beste. Zegekruid is geschikt voor de border of langs het pad. Als solitair komt hij het meest tot zijn recht. Wanneer je hem een maal in de tuin hebt, zal hij zich zelf uitzaaien, zodat je ieder jaar weer nieuwe planten hebt, zonder er iets voor hoeft te doen.  Het zaad kan trouwens ook jaren in de grond blijven en bij grondwerkzaamheden wordt hij weer wakker geschud en groeit er ineens weer een Zegekruid.  Ik hou wel van dit soort zelfredzame planten.  Dat "gevaarlijke en lastige "exoten naast mooi ook heel nuttig kunnen zijn bewijst het Zegekruid in de biologische groenteteelt wel. Hier kunnen ze worden ingezet wordt om de Witte vlieg af te schrikken. Deze kleine vlieg kan veel schade aan bijvoorbeeld koolplanten toebrengen.  In de Chinese provincie Sichuan wordt deze plant grootschalig gekweekt voor consumptie. Een gelei-achtige substantie komt vrij door de zaden in water te weken. Het gelei is smaakloos, en heeft dezelfde consistentie als agar agar of gelatine. Een populaire consumptie is "Bing Fer", een koud mengsel van dit gelei en waterige suikerstroop. Blijkbaar erg verfrissend in de zomer! Iedereen zijn ding! Omdat ik van blauw hou laat ik in de tuin de zegen van dit fraaie gewenste Peruaans kruid ieder jaar weer over me heen komen.