In de tijd van de reuze dinosauriërs groeide er diverse
soorten ginkgo bomen op deze aarde. Terwijl ik op een
hele vroege ochtend vanuit de slaapkamer kijk is het een wonderlijke gedachte
dat je zomaar oog in oog zou kunnen staan met een vreedzame planteneter die aan
de top van onze japanse notenboom (Ginkgo biloba) knabbelt die in de tuin naast
het huis staat. De Brachiosaurus altithorax had een hoge romp die
op vier rechte poten stond waarvan de voorpoten langer waren dan de achterpoten.
Hij had een korte staart maar een zeer lange nek. Het eerste fossiel van Brachiosaurus
werd in 1883 ontdekt in de Verenigde staten. Tussen 1909 en 1912 werden in
voormalig Duits, Oost-Afrika veel completere skeletten gevonden. Hiervoor is in
1914 een tweede soort benoemd: Brachiosaurus brancai. Een skelet werd in
Berlijn opgesteld en is nog steeds het grootste tentoongestelde
dinosauriërskelet ter wereld. Dat maakte Brachiosaurus tot een van de bekendste
dinosauriërs bij het grote publiek. De dino in de tuin niest mijn richting op
en gelukkig maar, het raam is dicht! Na zo'n "ontmoeting" is het tijd voor een
stevige bak koffie.
De japanse notenboom is een bijzonder oude
boomsoort, reeds 270 miljoen jaar geleden op deze aarde groeide. Tegenwoordig is
de japanse notenboom de enige overlevende van zijn familie de Ginkogaceae, die ooit
op alle continenten voorkwam. Vanwege de vele miljoenen jaren, natuurrampen,
meteorinslagen, ijstijden, werd hij steeds verder terug gedrongen tot in een
verborgen vallei in China in de provincie Tian Mu Shan. Men neemt aan dat hij
vanaf de elfde eeuw in China opnieuw ontdekt en gekweekt werd. In de 13de eeuw
werd hij ook opnieuw in Japan ingevoerd. Daar noemen ze hem Ichô. In 1691
ontdekte de Duitse botanicus Engelbert Kaempfer (1651-1716) de
uitgestorven gewaande boom opnieuw tijdens eens van zijn schaarse toegelaten
reizen naar het binnenland, vermoedelijk in Nagasaki. Hij verbleef in die tijd
voor de Verenigde Oost–Indische Companie op het eilandje Deshima, de enige
toegankelijke haven voor westerse schepen, maar zou tijdens zijn verblijf twee reizen
naar Tokio (Edo) maken. Als je de plattegrond bekijkt van dit kunstmatige handels-eilandje lijkt het met een beetje fantasie op een ginkgoblad. Maar dit is
waarschijnlijk puur toeval. Later bracht Engelbert ginkgo zaden mee naar Europa.
In 1730 werd vermoedelijk de eerste Nederlandse boom geplant in de Oude
Botanische tuin in Utrecht. In de botanische tuin in Harderwijk heeft de
beroemde botanicus Carolus Linnaeus een ginkgo boom in 1735 geplant.
Bij mijn
bezoek aan deze tuin waren er werkzaamheden aan de gang dus werd de stam van deze extra
bijzondere boom een beetje beschermd ingepakt. Via deze botanische tuinen
hebben de eerste ginkgo's in Europa opnieuw voet aan de grond gekregen na bijna
2,5 miljoen jaar afwezigheid. In Azië wordt de ginkgo nog steeds als heilige
boom gezien die je met respect moet behandelen en terecht. Deze fraaie boom werd
veelvuldig als beschermheer aangeplant bij tempels en gebouwen. Zijn
onverwoestbaarheid, levenskracht, medicinale krachten gaven hem de bijnaam:
boom van de hoop. Deze titel is niet zomaar uit de lucht gegrepen. Toen op 6
augustus 1945 de Japanse havenstad Hiroshima (en op 9 augustus de stad Nagasaki)
door de Verenigde Staten met een atoombom werd gebombardeerd capituleerde Japan
kort daarna onvoorwaardelijk. Hiermee kwam een eind aan de Tweede Wereldoorlog.
Tevens leidden de atoombom aanvallen tot de onafhankelijkheid van de Aziatische
landen die Japan tijdens de oorlog had veroverd. Eind 1945 waren als gevolg van
de aanvallen circa 250.000 mensen om het leven gekomen. Als gevolg van
stralingsziekte en kanker zouden nog enige honderdduizenden slachtoffers zijn
gevallen. In de onmiddellijke nabijheid van het epicentrum waar de atoombom in
sloeg was alles zo goed als van de kaart geveegd. Naast de plaatselijke
bevolking werd ook de totale flora en fauna ter plaatse vernietigd. De verwondering
was dan ook des te groter dat er aan een aantal bijna gecarboniseerde ginkgobomen
reeds na enkele weken opnieuw fris groene bladeren begonnen te groeien en en geen enkele
afwijking vertoonden. De levende ginkgo bomen dragen tot op vandaag nog steeds
de zichtbare brandwonden en zijn een inspiratiebron voor veel mensen! Die bewuste
boom bij een heropgebouwde tempel heeft een gedenkplaat met als opschrift: ‘No
more Hiroshima’.
Inmiddels is de ginkgo wereldwijd een geliefde boom. Vooral in
de herfst kleurt hij prachtig geel. Een ginkgo kan tot 25 meter hoog worden. De
ginkgo wordt veel als straatboom gebruikt, omdat deze sterke boom bestand is tegen
ernstige vervuiling van uitlaatgassen, smog en pekelzout. Door het diepe
wortelen is de boom ook goed bestand tegen aanrijdingen, strenge vorst en
droogte. Omdat Ginkgo ook erg vuurbestendig is wordt de boom ook aangeplant in
aardbeving gevoelige steden, zoals Tokio. Het waaiervormige blad is typisch
voor de ginkgo. Sommige bladeren groeien direct aan de bast. In feite is de ginkgo
een naaldboom waarvan de naalden met elkaar zijn vergroeid. De vruchten zien er
mooi en eetbaar uit en ze lijken op roze abrikozen.
De vruchten verschijnen trouwens
pas na een leeftijd van 20 jaar. Zelf heb ik ze geproefd maar dat is niet voor
herhaling vatbaar. Daarnaast verspreiden als ze overrijp zijn een sterke
rottingslucht. De geur lijkt op ranzige boter en zo voelt het vruchtvlees ook aan. Binnen in de vrucht bevindt zich
een zaadje. In de harde maar dunne schil van dit nootje zit een goed eetbare
kern verborgen die iets weg heeft van een pistache nootje. Deze worden in Japan
en China na het roosteren veel gegeten.
Na het schoonmaken van een paar overrijpe
vruchten heb ik ook een nootje gekraakt. Zo'n nootje smaakt naar een rauwe
tuinboon. Om het nieuwe toekomstige leven te roosteren leek mij niet gepast.
Het
handjevol nootjes heb ik gezaaid in een grote bloempot waar al een bamboe in staat.
Een oosterse zaaiplek kon ik mij in onze
tuin niet bedenken. Ik ben zeer benieuwd of ze volgend jaar uitkomen. Terwijl ik het verhaal schrijf kijk ik even naar buiten en
zie de laatste gele blaadjes van de ginkgo er af vallen. In deze vergankelijke
wereld is hij nog precies hetzelfde als ten tijde van de dinosauriërs. En zo schenkt
deze bijna heilige boom in elk seizoen aan iedereen, die dat wilt, kracht en houvast
in dit korte aardse bestaan.
