Geen ruilpenning.

0
686


In onze achtertuin langs het
paadje richting de composthoop hangt in de begin van de avond een zoete geur
die lijkt op viooltjes. Hier is nu het domein van de Judaspenning (Lunaria annua).

Naast de geur in de nacht heeft de circkelvormige, platte schijfvrucht de Latijnse naam (Luna=maan) beïnvloed. Het Latijnse woord annua wil zeggen
‘jaarlijks’ of ‘eenjarig’. Dit klopt eigenlijk niet,  want de soort is
eigenlijk tweejarig. Pas in het tweede jaar na ontkieming bloeien de planten en
worden de zilverwitte vruchten gevormd. De Judaspenning behoord tot de Kruisbloemenfamilie
(Cruciferae of Brassicaceae: beide namen zijn toegestaan) verschaft veel van de
wintergroenten die we kennen zoals Boerenkool, Broccoli, Spruitjes en
Radijsjes. Deze plant dankt zijn naam aan de zaaddoosjes die op penningen
lijken. Judas verraadde Jezus voor geld. Volgens sommige volkslegendes zou
Judas toen hij zich verhing aan een boom, de zilverstukken onder zijn galg
hebben laten vallen of hebben weggeworpen. Daaruit groeide het plantje Judaspenning.
De Duitse naam verwijst ook naar dit voorval: Judas-Silberling. De Engelse
hebben een afwijkende naam voor deze plant:  Annual honesty. Hoezo eerlijkheid? Tja, een
naam is maar een naam zullen we maar zeggen. Hoe dan ook wereldwijd valt deze
plant op door zijn zaaddozen met name door het mooie vliesdunne, zilverwitte
tussenschot van deze zaaddozen. In het begin zijn ze appeltjesgroen en daarna
grijsachtig of vuil lichtbruin.

In de nazomer vallen de buitenste bekleedsels
af. Dan blijft nog slechts het flinterdunne tussenschot over. Hierop zijn de
grote en platte zaden ‘geplakt’. Een zwartbruine nerf verbindt deze zaden met
de buitenrand, alsof ze met een draad stopgaren hieraan vast zijn genaaid. De
volksnamen van vroeger legde al een naast het verraad van Judas, ook verband
met de maan, geld of een bril: Zilverzaad, Zilveren gulden, Kwartjesplant,
Centenkruid, Penningbloem, Pausengeld, Geld van Rome, Judasbeurs, Brillenglas,
Maanbloem. De grote zaadkorrels zijn door de bruinachtige vliezen van de
ovaalronde vruchten duidelijk te herkennen. Verwijdert je de vliezen, dan
blijven de zilverkleurige, parelmoer-achtige tussenschotten over, die als
perkament aanvoelen. Vooral voor droogboeketten zijn deze zeer populair. De
plant ontsnapt vaak uit tuinen en groeit dan langs bosranden, bij heggen (net
als in onze tuin) en in wegbermen. De plant is oorspronkelijk  afkomstig uit
de Balkan en Zuidwest-Azië, en heeft zich met behulp van de mens wereldwijd
verspreidt. De bloemen van de Judaspenning hebben vier kroonbladeren en
verschijnen in trossen op 60 tot 100 cm hoge stengels. De gangbare kleur is
paars maar ze zijn er ook in het wit en roze. De bloemen zijn trouwens eetbaar.
Judaspenning groeit recht omhoog en vertakt. Aan de lange stengels zitten de
ruwe, hartvormige bladeren onregelmatig verspreid. De geurende bloemtrossen
verschijnen april-mei op de uiteinden van de stengels. De paarse bloemen
zijn naast mooi en ook heel aantrekkelijk voor vlinders en bijen. Ze worden ook
graag bezocht door de mooie voorjaarsvlinder het Oranjetipje. In de landelijke
tuin zijn de bekoorlijke, bloeiende planten al sinds de middeleeuwen thuis. Ze
zijn uitstekend in staat om zich te handhaven tegen de concurrentie van andere
sterke planten in landelijke tuinen. Onder hoge bomen of tegen de achtergrond
van houtige gewassen die nog geen bladeren hebben, krijgen Judaspenningen in
mei en juni lichte schaduw. Op dergelijke plaatsen droogt de grond in de zomer
ook minder uit. De planten stellen dat erg op prijs. In een border kunt u Judaspenningen
goed als opvulplanten gebruiken, als jonge vaste planten hun plaats nog niet
helemaal opvullen. Ook voor de lege plekken die vroege tulpen (Tulipa) of
narcissen achterlaten, zijn Judaspenningen uitstekend geschikt. In onze tuin
zorgt deze plant voor zichzelf en dat is maar goed ook! Judaspenning zaait
zichzelf gemakkelijk uit, zodat je ieder jaar weer nieuwe Judaspenning planten
krijgt. Soms zaait hij zich wel eens uit waar ik het niet wil maar ach.. dat
neem ik voor lief. Judaspenning is een
tweejarige plant, het eerste jaar na zaaien zal hij alleen groeien, het tweede
jaar zal zij bloeien. Behalve als nectarplant voorziet Judaspenning ook als voedselplant voor de rupsen van de
inmiddels zeldzamer geworden Oranjetipje. Een echte aanrader dus voor een
mooie, vlindervriendelijke tuin. Ik zou de penningen, waar de Oranjetipjes de
eitjes op afzetten, dan ook voor geen goud willen in ruilen!