Zittend op een stoeltje geniet ik van het mooie duinlandschap bij duinplas De Muy in Texel. De zon komt op. Ik sluit mijn ogen en hoor de zee ruisen. De wind begint te waaien en streelt ritselend het Helmgras. Dan hoor ik gestommel, open mijn ogen en er lopen een paar kinderen voor mijn uitzicht. Druk pratend over facebook, twitter, i-pads, computergames en andere ins en outs. Dan worden ze zittend stil en verwonderen zich ook over het uitzicht. Vanachter een glazen wand zie je in een tijdsbestek van ongeveer tien minuten een dag in een Texels duin verstrijken en tussen de helm en de duindoorn doemen steeds meer verschillende vogels op. Het Heimans-diorama dat zeker 85 jaar geleden werd gebouwd is eigenlijk een levensgrote kijkkast, schaal 1 : 1. Dit schitterende diorama is het geesteskindje van de Amsterdamse onderwijzer Eli Heimans. Hij is vooral bekend geworden door de populaire boekenserie met korte verhalen over natuurbelevenissen van vlinders, bloemen en vogels. Zelf ken ik zijn boek van de geïllustreerde Nederlandse flora. Deze publicaties, die hij samen met Jac. P. Thijsse rond 1900 heeft geschreven, waren aanvankelijk bedoeld voor de jeugd, maar al snel wisten zij mensen van alle leeftijden te enthousiasmeren om in hun vrije tijd naar buiten te gaan en zelf ‘het leven van plant en dier’ te gaan bekijken. In plaats van dieren individueel op te zetten en allemaal afzonderlijk te presenteren, wilde men deze laten zien in hun natuurlijke leefomgeving. Dat was, voor die tijd, al een zeer vooruitstrevende presentatie. Het gedachtegoed is ook steeds duidelijk terug te vinden in huidige beleid van Artis. Het diorama is een uniek stuk erfgoed uit 1926 dat na zoveel jaar nog steeds bewaard is gebleven; afgezien van het bekende panorama in Den Haag bestaat er in Nederland geen vergelijkbaar nagebouwd landschap van een dergelijke schaal. De zon gaat achter de duinen onder. Via een smal gangetje loop ik weer terug door het Aquariumgebouw van Artis. Ik kijk nog een keer om en dan komt de zon weer op, de aanwezige high tech-jeugd wilt nog een dag op Texel meemaken. Hoewel Eli Heimans nooit op Texel is geweest en de opening van het diorama nooit heeft mogen mee maken ben ik ervan overtuigd dat hij zijn doel om mensen enthousiast te maken voor natuur ruimschoots heeft bereikt mede ook door dit dagje Texel.
