In het verlengde van eerdere discussies*) die op dit weblog werden gevoerd, ga ik hier in op een vraag die ik een tijdje terug via de e-mail ontving: “Gaat God helemaal op in het universum, m.a.w. bestaat er alleen een gemodificeerde God?”
Eerder had ik zelf nog niet de uitdrukking "gemodificeerde God" gebruikt, maar wel "God gezien als gevolg" (quatenus natura naturata), in een blog waarin ik – weer eens – benadrukte hoe je bij Spinoza steeds een soort wat ik zou willen noemen ‘perspectivisme’ tegenkomt – iets wat ik als het wezen van het Spinozisme beschouw. Bij hem kun je dingen nooit eenduidig of simpel benaderen; altijd kun je dingen van twee (of meer) kanten bezien.
Het antwoord op de vraag is dus: Ja en Nee: God gaat op in het universum, maar niet helemaal. Er bestaat alleen de gemodificeerde God, maar… Want zo eenduidig kun je niet over Spinoza's systeem praten. Dan zou je kunnen volstaan met gewoon over het universum te spreken. IN de gemodifeerde God is voortdurend de modificerende God actief. Gods essentie, zijn macht, gaat nooit op in de 'bereikte' resultaten, maar blijft essentia actuosa die een absolute potentia is. Het is een manier om op een krachtiger wijze over het universum of over de natuur te kunnen spreken en om te blijven beseffen welke fundamentele kracht daarin wordt uitgedrukt.
Net zoals de "oneindigheid aan attributen" een manier van benadrukken is dat God/de substantie wellicht niet helemaal opgaat in het universum zoals wij dat kennen via de twee enige attributen waarmee wij hem/de werkelijkheid kunnen kennen.
Ik ga dit nog eens opnieuw van voorafaan benaderen.
