In het verlengde van een vorig
blog, lijkt het me wel nuttig hier nog eens duidelijk een keer
vast te stellen dat voor Spinoza God NIET hetzelfde is als het
universum. Toch gaat het om een bewering die in de loop der eeuwen zeer vaak is
gedaan en ook nu nog dikwijls wordt gedaan. Zelfs personen die zich
serieus met Spinoza bezig houden doen soms die foutieve bewering (God
= Universum). Ik zal zo dadelijk enige voorbeelden van die
laatsten geven.
Die verwarring tussen God en het
universum begon misschien al bij de in 1661 en 1662 in Nederland
rondreizende Deense geleerde Olaus Borch. Hij had gehoord over het
bestaan van een Amsterdamse kring van 'atheïstische Cartesianen'
"die onder God niets anders verstaan dan dit hele universum."
[Cf. in Klever, Mannen rond Spinoza, p. 133]. Het is zowel
mogelijk dat Borch of zijn getuigen het goed gehoord hadden, als dat
het een slecht begrepen gerucht betrof. We weten het niet. Net zoals
we niet zeker kunnen zijn van de getuigenis van 'de oude man' in 'De
Bremer Hoofdman' in Amsterdam, zoals het werd opgeschreven door de
Duitse reizigers Dr. Stolle en Dr. Halllmann die in 1703 een reis
door Nederland maakten op zoek naar informatie over Spinoza. Zij
noteerden uit de mond van die oude man die Spinoza, die dertig jaar
geleden overleden was, nog gekend had:
