We hebben er met Miriam van Reijen's Spinoza in bedrijf. Van passie naar actie [Klement, 2013 – ISBN: 9789086870936] weer een interessante en heel eigensoortige toegankelijke inleiding in Spinoza bij gekregen. Het boek bestaat uit twee delen: een Inleiding met een omvang van ca. 1/3 en een deel met teksten van Spinoza in vier hoofdstukjes, telkens apart weer ingeleid.
Ik begin met dit eigenlijke kerndeel dat ca 2/3 deel van het boek uitmaakt. Daar krijgen we Spinoza én Miriam van Reijen. De collage van teksten, geordend naar thema's zoals zij die bij Spinoza ontwaart, draagt haar stempel wat selectie en wat ordening betreft. Daarmee wil ik niet suggereren dat die niet herkenbaar zijn, integendeel, maar er zijn uiteraard nog vele andere thema's ook in Spinoza te herkennen. Er is geselecteerd vanuit een idee; daar kom ik dadelijk op. En dat ons voorzetten van haar Spinoza-menu gebeurt in zeer goed leesbare vertalingen van haar eigen hand, waarbij ze uiteraard veel andere vertalingen heeft geraadpleegd, zoals ze duidelijk aangeeft. Elke hoekigheid of nog scholastieke, wijsgerig-technische eigenaardigheid, zoals die bijvoorbeeld in de vertaling van de Ethica van Henri Krop nog veelvuldig voorkomen, zijn hier geheel verdwenen.
Het is verrassend om teksten over een bepaald thema achter elkaar te lezen uit de KV, Brieven, de Ethica, de TTP en de TP. En, verrassend, ook uit de Cogitata Metaphysica. Wat op die manier telkens weer opvalt is de grote consistentie van Spinoza. Hij geeft niet zomaar willekeurig een mening, maar je merkt aan alles dat hij vanuit blijvend en standvastig inzicht schrijft over zaken waar hij goed over heeft nagedacht. Dat is een eerste verdienste van deze collage. De tweede, die daar dicht tegenaan ligt is: het toont scherp de nog altijd actuele geldigheid van veel zienswijzen van Spinoza, juist omdat hij zozeer zijn best heeft gedaan om "over de natuur van mensen" te schrijven "zoals ze werkelijk zijn en niet zoals we zouden wensen dat ze zijn" – een thema dat regelmatig terugkomt. En de mensen waren vroeger, in de 17e eeuw, in wezen niet anders dan nu.