De uitspraak van ene Luzatti “every honest man should rise against the Spinozists” (oorspronkelijk in het Hebreeuws geschreven) deed me op zoek gaan naar meer informatie en ik stuitte daarbij op deze befaamde rabbijn in het Venetiaanse getto, Simone Luzzatto. Hij was er meer dan vijftig jaar rabbijn en collega van de oudere Leon Modena (1571–1648). De laatste was leraar geweest van de Amsterdamse rabbijn Saul Levi Morteira (c. 1596 – 1660), die weer leraar van Spinoza was en betrokken bij diens banvloek. De tekst van die banvloek was afkomstig uit Venetië, misschien had Modena die wel geschreven.
Zo’n uitspraak echter als waarmee ik begon, kón niet gedaan zijn door iemand die in 1663 gestorven was. En inderdaad bleek die afkomstig van een andere Luzzatto (Samuel David).
Maar intussen had ik in Simone Luzzatto een zeer interessante figuur ontdekt, die ook een soort van betrekking tot Spinoza geconstrueerd kreeg. Bernard Septimus situeerde Luzzatto tussen Maimonides en Spinoza 1) (als je je daar al iets bij kunt voorstellen). David B. Ruderman gaat hier tegenin en eindigt een lang hoofdstuk over Luzzatto met: “one might more accurately characterize Luzzatto’s stance as a foreshadowing of the lens-grinder of Rijnsburg than as an afterglow of the sage of Fustat.” 2) Dat laatste verwijst naar Maimonides.