Lotgevallen van Freudenthal’s en vervolgens Brunner’s Spinoza-bibliotheek

0
335

Ter afsluiting van een aantal blogs over Constantin en Lotte Brunner (en hun belangstelling voor Spinoza), wilde ik graag een blog maken over de lotgevallen van Freudenthal's Spinoza-bibliotheek die Brunner in 1912 verwierf. Deze was door omstandigheden gedwongen in 1923 om zijn – door aanvulling met z'n eigen Spinoza-boeken – grotere Spinoza-bibliotheek te verkopen. Deze bibliotheek kwam in het kader van het vredesverdrag van Versailles, waarbij Duitsland verplicht werd de boekenschat van de oude Leuvense universiteit te restitueren, tenslotte in Leuven terecht. Ik nam aan dat de collectie vervolgens verloren is gegaan samen met bijna heel het Leuvense boekenbezit door de Duits-Britse artilleriestrijd in mei 1940. Voor ik dat in een blog zou gaan beweren, wilde ik graag checken: is die Spinoza-bibliotheek inderdaad verloren gegaan, of bevond de collectie zich toevallig elders en is ze misschien behouden gebleven? Op internet kon ik er nergens iets over vinden. Ik stelde mijn vraag aan Karel D'huyvetters, maar die kon mij, hoewel hijzelf ook wel ernaar op zoek was geweest, niets over die lotgevallen vertellen. Ik mailde vervolgens op 23 juli 2013 mijn vraag aan de heer Chris Coppens, die zeer veel publicaties over de Leuvense Universiteitsbibliotheek op zijn naam heeft staan. Hierop ontving ik geen enkele reactie. Ach, meende ik welwillend, aan het beantwoorden van zo'n mail kan zo'n deskundige niet beginnen – ik behoor uiteraard zelf zijn publicaties te raadplegen.

En zo vroeg ik via de interbibliothecaire uitleen het grote herdenkingsboek aan van Chris Coppens, Mark Derez & Jan Roegiers (Red.), Universiteitsbibliotheek Leuven 1425 -2000 [Universitaire Pers Leuven, 2005]. Het is een prachtige, rijk geïllustreerde uitgave over de grootse en noodlottige geschiedenis van deze bibliotheek van de Universiteit Leuven die in haar bestaan drie grote aanslagen heeft moeten verduren: de verwoesting door de Duitsers in het begin van de Eerste Wereldoorlog, na de wederopbouw de wederom complete verwoesting door de artilleriestrijd in mei 1940 en tenslotte de opdeling in tweeën door de splitsing in 1971 van de Leuvense Universiteit in een Vlaamse en Waalse.

En wat blijkt? Er is in dit boek helemaal niets te vinden over deze Spinoza-bibliotheek! Wel uiteraard is er uitvoerige informatie over Artikel 247 van het Verdrag van Versailles, waarin Duitsland verplicht werd de Leuvense universiteit schadeloos te stellen voor de verloren handschriften, incunabelen en boeken. Er wordt verteld over hoe met het Duitse geld van 1920 tot 1923 bijna veertig Duitse 'geleerdenbibliotheken' werden opgekocht, daarvan werden een 19-tal voorbeelden gegeven (zie de afbeelding hieronder van die pagina's). Maar niets wordt vermeld over de Freudenthal-Brunner Spinoza-bibliotheek. Ik vrees dat ik dit volkomen negeren veelzeggend moet vinden. Ik vrees dat de heer Coppens er geen enkel belang aan hechtte en er daarom in zijn eigen boek niets over vermeldde.