Bij het herlezen van de TTP (zie het blog van maandag) zeurde a.h.w. ook in mijn achterhoofd de vraag mee naar hoe duidelijk er in de TTP een lijn van een zgn. ‘tweede heilsweg’, zoals De Dijn die omschrijft, te vinden is.
Over die twee ‘heilswegen’ die De Dijn bij Spinoza onderkent, is flink wat te vinden in zijn boek Spinoza. De doornen en de roos, maar schreef hij ook een heel informatief en zeer leesbaar hoofdstuk “The good and the true – Salvation in the TTP and the Ethics.” 1)
Die twee wegen die hij daarin beschrijft zijn 1) die van de streving naar almaar meer en betere kennis, uitmondend in de acquiescentia via de scientia intuitiva; deze weg wordt beschreven in de Ethica; en 2) die van het leven van een religieus leven in een oprecht en eenvoudig geloof; en die weg zou worden beschreven in de TTP. Ook die tweede weg zou tot vrede van de geest kunnen leiden. Een waar religieus leven heeft alle kenmerken van een deugdzaam leven, ver verwijderd van hoop en vrees en ook zonder doel buiten zich; een leven vanuit een vertrouwen in Gods hand te zijn.
Twee wegen dus, twee praktijken van deugdzame activiteit, die leiden tot gemoedsrust en vrede van de geest. Is er verschil? Ja, de weg van de intuïtieve kennis is superieur, want de andere is riskanter, daar er op die weg snel superstitie kan ontstaan, bijvoorbeeld door de verlokkingen van het antropomorfisme.
Er staat uiteraard veel meer in dat artikel van zo’n zeven bladzijden, dat vol bewijsplaatsen en kleine uitwijdingen staat, maar hier komt het in hoofdlijnen wel op neer.
