Nog maar kort geleden, 15 januari
2014, schreef ik een blog
waarin ik probeerde te weten te komen of Etty Hillesum iets met
Spinoza zou hebben gehad – of zij hem in haar dagboeken en brieven
ter sprake bracht. Ik vond tot heden niets (en voel er weinig voor om
in de verzamelde uitgave ervan zelf op zoek te gaan, gezien haar
stijl die mij eertijds niet aanstond).
Trouw is sinds begin van dit
jaar, waarin wordt herdacht dat Etty 100 jaar geleden geboren werd,
een wekelijkse rubriek begonnen, geschreven door Marijke van Beek.
Vandaag laat ze de Franse filosoof Frédéric Lenoir aan het woord en
zie: die legt een verbinding tussen Spinoza en Hillesum, maar die
verbinding is hijzelf [Cf.].
Opmerkelijk is hoe hij dat doet. Het stukje begint met het aanhalen
van Lenoir: "Ik heb Etty Hillesum gelezen zoals ik Montaigne,
Spinoza, en Tao Te Ching heb gelezen. Lang geleden al. Voor mij is ze
een van hen, een van mijn gidsen."
En enige alinea's verderop: "Ik
hou erg van Spinoza. Hij heeft goed uitgelegd dat geluk ons bereikt
als een wandeling – een lange, filosofische, spirituele wandeling
waarop je jezelf leert kennen. En als je aankomt bij wijsheid, kan
niets je meer diep pijn doen. Geluk is geen geschenk, maar een les.
Spinoza schreef dit, maar Hillesum leefde het. Ze was een
uitzonderlijk voorbeeld. Er zijn trouwens veel overeenkomsten tussen
hen: ze komen beiden uit Amsterdam, ze zijn van joodse komaf, en
spiritueel, maar niet religieus. Je moet het leven niet willen
bedwingen. Niet tegen het leven vechten, leert Hillesum, maar voor
het leven vechten. 'Ja' zeggen tegen het leven. Heb je een innerlijk
leven, schrijft ze, dan maakt het niet uit aan welke kant van de
tralies je je bevindt."
