Weer kwam er recent een boek over
de Verlichting op de markt, deze keer van
Rienk Vermij, De Geest uit de
Fles. De Verlichting en het verval van de confessionele samenleving.
Uitgeverij
Nieuwezijds, 2014 – ISBN 9789057123979
Op de cover een voor meer Verlichtingsboeken gebruikt schilderij A Philosopher Lecturing on
the Orrery (model van het zonnestelsel) van Joseph Wright uit ca.
1766.
In zijn voorwoord verantwoordt
Vermij waarom hij een boek aan de groeiende reeks boeken over de
Verlichting wilde toevoegen en hoelang hij eraan gewerkt heeft. Waar
Jonathan Israel de rol van vooral radicale filosofen benadrukt en de
economische en politieke gebeurtenissen als meer randvoorwaarden
typeert, wil Vermij de concrete problemen van de mensen en de
daadwerkelijke maatschappelijke krachten laten zien. Hij schetst
onder meer het belang van ontdekkingen en ontwikkelingen in de
wetenschap en de opkomst van een goed geïnformeerde, actieve
burgerij en haar 'genootschappen'.
Hier een passage uit de
inleiding, van nadat hij eerst de vraag die een grote rol speelde in de
18e eeuw ‘Was ist Aufklärung? aan de orde stelt, geeft hij de
volgende schets van het ontstaan van het schrijven over de
Verlichting in de 20e en 21e eeuw: