Gisteren bracht ik Wim Klevers ooit in Bielefeld gegeven voordracht WIE SPINOZA DEN MENSCHEN ERKLÄRT op internet [PDF]. Het is een interessant, leerzaam en uitdagend stuk. Uitdagend, juist ook daar het wat mij betreft tot tegenspraak noopt. Het is een zo sterk eenzijdig artikel (we krijgen een zó platgewalste Spinoza) dat er van de eindconclusies niets klopt. Spinoza zou het er volgens mij zeker niet mee eens zijn.
Wim Klever is zo sterk voorstander van een geheel fysicalistische Spinoza, dat er van enige ruimte voor ‘eigenheid’, van mogelijk groeiende zelfstandigheid, geen plaats is. Ik zet ‘eigenheid’ overigens wel tussen aanhalingstekens, want ook de kern van de ‘Spinozistische eigenheid’ is niet iets dat we van onszelf hebben, maar van God of de natuur. Maar bij Klever lezen we de daar niets over.
Klever concludeert: “der Mensch ist für 100% Reaktion, dirigiert durch die ganze Natur.”
En in een kleine excursie haalt hij ook zijn geliefde stokpaardje van stal dat beweert dat iedereen automatisch, dus vanzelf, wijs wordt en tot de amor Dei intellectualis geraakt. [Hij heeft dat ook uitvoerig betoogd in Hoe men wijs wordt, zie bij DBNL]
Maar dan is hij volledig voorbijgegaan aan het feit dat Spinoza naast reageren (lijden) op oorzaken uit de omgeving, ook enige ruimte ziet voor handelen, n.l. zelf oorzaak zijn van gedragingen (cf fortitudo en generositas in 3/59 S).
