Spinoza van Michael Della Rocca [Routledge, 2008] is een heel aparte inleiding in de filosofie van Spinoza, met – uiteraard – accent op de Ethica. Een boek om het ene moment te bewonderen, het andere moment te verguizen. Een boek om blij en een boek om boos van te worden.
Toen het bijna twee jaar geleden uitkwam, schafte ik het meteen aan en begon er met interesse in te lezen. Het is helder geschreven, hoewel je er best wel ingewikkelde passages in tegenkomt, maar die domineren niet het geheel. Maar op ongeveer 2/3e deel voelde ik me er toch erg ongemakkelijk bij en legde het, na nog wel het laatste hoofdstuk gelezen te hebben, terzijde zonder er, zoals ik van plan was, een blog aan te wijden. Ik zou later wel zien, wilde – om het boek recht te doen – eerst nog eens herlezen en heroverwegen.
Welnu, dat ‘later’ is nu aangekomen. Ik heb het boek herlezen en nu in z’n geheel. Gelukkig maar, want het voorlaatste hoofdstuk, “From PSR to Eternity”, biedt – hoewel discutabel – een heel mooi uitzicht.
Er loopt een rode draad door het hele boek en dat versterkt de eenheid van zowel het boek als de indruk die ontstaat over alle delen van Spinoza’s filosofie, want die laat Della Rocca grotendeels aan bod komen: zijn metafysica, ‘filosofie van de geest’, psychologie, zijn ‘morele filosofie’(zoals Della Rocca die noemt) en zijn politieke filosofie en filosofie van de religie. En die rode draad is voor Della Rocca: de PSR, the Principle of Sufficient Reason. De formulering van het principe stamt van Leibniz, maar degene die het ’t consequentst en op alle fronten hanteerde volgens Della Rocca is ‘aartsrationalist’ Spinoza; die het op zijn manier formuleerde in 1p11d2: “Men moet van elk ding een oorzaak of een reden kunnen aanwijzen waarom het wel of niet bestaat.”
