Gisterenavond bespraken wij bij de opening van het nieuwe seizoen van de Spinoza Kring Limburg het artikel van Wim Klever, "Hoe men wijs wordt. Een gespannen doch vruchtbare relatie tussen Spinoza en Bouwmeester in het licht van een nieuw document" [In: De zeventiende eeuw. Cultuur in de Nederlanden in interdisciplinair perspectief. Uitg. Verloren, jrg. 21 (2005) nr 2, p. 335 – 353 – te vinden bij de DBNL]
Op een enkeling na die niet aan lezen toegekomen was, gaf iedereen zijn reactie op het artikel. Het leverde een boeiende discussie op in verband met beweringen die Klever in het artikel doet en de vraagstellingen die het opwerpt. Ik geef daarvan in dit blog een impressie en selectie.
Eerst even waar in hoofdlijnen het artikel over gaat. In het kader van een aantal historische gegevens als de briefwisseling tussen Spinoza met Johan Bouwmeester en diens vraag naar of er een methode is om tot kennis van de hoogste dingen (God) te komen, het verslag van de Duitse geleerde reiziger Dr. Hallmann van diens ontmoeting met de zoon en opvolger van Jan Rieuwertsz waarbij een anoniem manuscript besproken werd dat zou gaan over de afwezigheid van nut van methode dat Klever toeschrijft aan Franciscus van den Enden, de vertaling door Bouwmeester voor Nil Volentibus Arduum van het verhaal van Ibn Tufayl over Hayy ibn Yaqzan, een jongetje dat als baby aanspoelt op een eiland en dat zonder boeken of traditie louter uit eigen onderzoek van z'n ervaringen ontdekkingen doet en kennis van de hoogste dingen bereikt, allemaal gegevens die moeten bijdragen tot de meer inhoudelijke systematische betooglijn: Bouwmeesters vraag of er een methode bestaat om tot verheven ideeën als God te komen of dat die niet veeleer ontstaan gedurende de toevallige ervaringen in de loop van het leven, hetgeen Klever leest als een aanbeveling om het zó te zien, waarna hij betoogt dat waar Spinoza in zijn antwoord nog op een methode wijst, hij bij de verdere ontwikkeling van zijn Ethica het bestaan van een methode om tot hoogste kennis en wijsheid te komen afwijst en laat zien hoe die deterministisch oorzakelijk automatisch ontstaat op basis van onze ervaringen.
