Bernard Nieuhoff (1747 – 1831) schreef ‘Over Spinozisme’

0
338

Bernardus Nieuhoff; zwartekunst-portretHoogleraar in de wijsbegeerte te Deventer (1775), in de wijsbegeerte en de wis- en sterrenkunde te Harderwijk (1775). Patriot. Lid der Nationale Vergadering van de Bataafse Republiek (1796). Aanhanger van de common-sense-filosofie.

Ineens is daar in 1799 een boek van Bernardus Nieuhoff Over Spinozisme. De eerste 30 jaar van de 18e eeuw was er een zekere (anti-)Spinoza-Welle geweest. Daarna was het stil geworden. De Duitse Spinozismusstreit had hier geen weerklank gevonden. Alleen Nieuhoff deed met dit boek een duit in ’t Duitse zakje, maar enige respons kreeg hij op dit werk niet. Ik citeer wat Sassen hierover schreef:

“De hoge waardering van persoon en werk van Spinoza, die zich na het ongunstig oordeel van vele van zijn tijdgenoten voor het eerst in de tweede helft van de 18de eeuw vooral door den invloed van Lessing en Goethe in Duitsland baan had gebroken, heeft aanvankelijk in ons land nauwelijks enigen weerklank gevonden. De eerlijke poging van den Harderwijksen hoogleraar B. Nieuhoff om een objectieve uiteenzetting van Spinoza's leer met een onbevooroordeelde critiek te verbinden en den wijsgeer tegen de ook hier zo vaak herhaalde beschuldiging van atheïsme te verdedigen (Over Spinozisme, Harderw., 1799) bleef zonder gevolg.” 1) Ook volgens Siebe Thissen speelde het geen rol in de latere, 19e eeuwse Spinoza-receptie.2)