Daar het niet zó vaak voorkomt dat er in een Nederlands Filosofietijdschrift
een artikel over Spinoza te vinden is, mag dit hier wel als een gebeurtenis gesignaleerd
worden. Adrie Hoogendoorn wees mij erop, waarvoor ik hem hierbij zeer dank. Het
gaat om:
Paul Juffermans, “Verbeelding en rede in het denken van
Spinoza.” In: Tijdschrift voor Filosofie,
jaargang 78, nr 1., p.33-59
Het T. v. Fil is een kwartaaltijdschrift. Dit eerste nummer
van 2016, van het eerste kwartaal dus, verscheen pas recent. Zo recent dat Uitgeverij
Peeters het nog niet online heeft staan. *)
Het is een helder, goed leesbaar artikel dat zeker voor hen
die niet veel van of over Spinoza lazen heel nuttig kan zijn. Maar ook voor de
anderen biedt het (nog eens) een fraai overzicht van waar het Spinoza om gaat. Juffermans
laat duidelijk zien hoe het Spinoza, in de Ethica en de TTP, die beide vooral
behandeld worden, maar ook in de TIE, die ook af en toe voorbij komt, vooral om
een moreel-ethisch project gaat.
Hij laat én duidelijk zien hoe belangrijk de verbeelding
voor Spinoza is, maar ook hoe hij in de Ethica
erop inzet dat zoveel mogelijk de rede in de plaats van de verbeelding komt–
een moeilijke, door weinigen te volbrengen weg – , terwijl hij in de TTP laat
zien hoe onder bepaalde voorwaarden ook de verbeelding, in de vorm van
geopenbaarde godsdienst, kan bijdragen tot moreel goed handelen: door
gehoorzaamheid en naastenliefde. Kortom, we krijgen (nog eens) de twee heilswegen
geschetst (bekend vooral van Herman De Dijn).
Ik merk nog drie dingen op.