Toch zou de vrije wil bestaan?

0
394

Degenen die zondag de Spinozadag in paradiso bezoeken, zouden ter voorbereiding het artikel moeten lezen, waarnaar ik in dit blog verwijs.

Gero JennerDe Duits-Oostenrijkse filosoof en sociale wetenschapper Gero Jenner betoogt met een interessant recent artikel „Freiheit und Wunder – das allzu lange verschüttete Weltbild der Wissenschaften“ dat juist door de vooronderstellingen van de (willekeurige) herhaalbaarheid van de wetmatige voortgang in de experimenten tegelijk de dimensie van vrijheid wordt mee-vooronderstelt. Opmerkelijk is het hoe hij vervolgens daarmee ook meent de mogelijkheid van wonderen open te kunnen houden, wonderen waarbij echter voor hem wél de normale natuurwetmatige voortgang der dingen in stand blijft. [Hier of, makkelijker leesbaar, hier]

Ook Spinoza komt viermaal voor in het artikel.

Het is een uitdagend artikel, waarbij Jenner een vrijheid uit z’n hoed tovert die toch niet meer is dan een asylum voor onze onwetendheid. Hij ziet over het hoofd dat voor Spinoza er óók een deterministische verklaring moet zijn voor onze behoefte om een experiment nu en op deze plaats te herhalen. We zijn ons slechts bewust van het feit dat we de behoefte voelen om dat herhalingsexperiment te doen, maar zijn ons niet bewust van de oorzaken van wat ons drijft. Spinoza is echt niet voor een gat te vangen (Jenner verwijst naar de gaten die er in het systeem van noodwendigheden zouden zitten, gaten die wij met onze beslissingen vullen).

Het was Spinoza al die aangaf dat we onmogelijk het hele netwerk van alle oorzaken op oorzaken kunnen kennen en niet pas Werner Heisenberg (1901 – 1976) die stelde – zo blijkt uit een citaat van Jenner: „ so müssten wir dazu den mikroskopischen Zustand der ganzen Welt, zu der auch wir selbst gehören, kennen, und das ist sicher unmöglich.“