De Generale Synode van de PKN, de Protestanse Kerk Nederland, zal (zie de agenda) komende donderdag 11 november spreken over de "pastorale handreiking" 'Spreken over God.' Dat rapport is opgesteld naar aanleiding van een discussie over het bestaan van God en die weer mede n.a.v. het boek van dominee Klaas Hendrikse ’Geloven in een God die niet bestaat. Manifest van een atheïstische dominee’ (2007). Daarin schrijft hij dat God niet bestaat, maar 'gebeurt'.
In een open brief heeft Hendrikse laten weten dat hij er “geen open discussie” in ziet, maar iedereen die "niet gelooft volgens het orthodoxe boekje, krijgt te lezen hoe het wel moet".
Vandaag heeft Trouw een artikel van emeritus hoogleraar ethiek Harry M. Kuitert, bekend van “ alle spreken over boven komt van beneden.” Hij schreef indertijd het voorwoord van Hendrikse’s boek.
Van Spinoza kun je onbetwist zeggen dat hij in de Ethica spreekt over God. Deel I is getiteld De Deo; en behalve zijn godsvisie geeft hij fel kritiek op de godsvoorstellingen van (bij)gelovigen.
Harry Kuitert noemt Spinoza niet, maar komt wel behoorlijk in de buurt van diens God. Hij is het met hem eens dat de God van de bijbelschrijvers een constructie van verbeelding is. Het verschil met Spinoza is dat bij Kuitert de God van het denken valt onder 'denksels' – en op basis van Kant weten we intussen dat we van 'denksels' niet zomaar over kunnen stappen op de objectieve realiteit. Maar zonder "denksels" kunnen we niet. Spinoza maakte een duidelijk verschil tussen 'ideeën' en 'entia rationis'. Ideeën, althans de adequate, zijn de tegenhangers in onze geest van een objectieve uitgebreide realiteit, terwijl 'entia rationis' in onze geest bedacht worden, maar geen wortels in de realiteit hebben. Het zijn de adequate ideeën waarmee de wetenschap steeds verder doordringt in de te kennen werkelijkheid.
Dit is een iets ander onderscheid dan Kuitert en de door hem geciteerde L.M. de Rijk maken die slechts één hoop van 'denksels' kennen.
Ik citeer hier de laatste alinea’s van Kuitert’s stuk: