De zgn. ‘vrije wil’ is al vele eeuwen een voortdurend oplaaiend onderwerp en zal dat de komende jaren – in ieder geval in Nederland – nóg meer worden. Wat het verleden betreft noem ik slechts: de strijd van Augustinus met Pelagius, van Luther met Erasmus, van Gomarus met Arminius en van Spinoza met de cartesianen. In deze tijd halen almaar meer neurowetenschappers een duit uit het zakje.
Sinds duidelijk is dat het VWO-examenprogramma filosofie vanaf 2012 geconcentreerd zal zijn op het onderwerp ‘vrije wil’ zijn de voorbereidingen op gang gekomen voor een stroom aan publicaties. De uitgevers van titels die tot de VWO-examenboeken 2012-2015 zullen gaan behoren, verwachten dat deze uitgaven de komende jaren niet alleen in het onderwijs, maar ook in het publieke debat een belangrijke rol zullen spelen. Zie hierna.
De Syllabus voor het centraal examen met ingang van 2012 is voor zover ik kon nagaan nog niet gepubliceerd. In die voor de examens 2011 met 'eindtermen' op het onderwerp Rede en Religie, kwam Spinoza bij de filosofen met ‘toonaangevende visie’ nog niet voor. Zal dat bij het onderwerp 'vrije wil' straks anders zijn? Hij wordt, zo zal zodadelijk blijken, nog niet genoemd in de aankondigingen van de bijpassende leerboeken.