Het deel (hoofdstuk 6) over het door Paul Juffermans zo aangeduide ‘tweede denkperspectief’ is ook weer een schitterende zelfstandig te lezen uitleg van Spinoza. Dat tweede denkperspectief gaat over Spinoza’s filosofie als ethisch-religieuze heilsweg. Aangrijpingspunten daarvoor zijn het eerste Scholium van Stelling 37 uit het vierde deel van de Ethica (E4P37S1) en het eerste tekstdeel over de natuurlijke goddelijke wet uit het vierde hoofdstuk van de TTP.
Het gaat Juffermans om een diepgaande analyse van het begrip religio bij Spinoza. Naar het eerste deel, de religie-kritiek als superstitie (waarover ik een eerder blog schreef) wordt nauwelijks teruggrepen, zodat ook deze tekst met weinig redactionele aanpassing als apart boek zou kunnen worden uitgegeven, waartoe ik hierbij oproep. Het is een schitterende en zeer vruchtbare invalshoek om ermee Spinoza’s filosofie uit te leggen. Ik gun het iedere geïnteresseerde in Spinoza’s filosofie om er kennis van te kunnen nemen. Het blijkt een gouden greep om aan de hand van zijn religie-begrip diens hele filosofie uit te leggen. Daar Spinoza zijn filosofie als een Ethica (“de filosofie die zowel een adequaat weten, een gemoedstoestand als een praktisch handelen impliceert,” p. 161) tot religie rekent, is er zowel verschil als overeenkomst met wat mensen gewoon zijn onder religie te verstaan, aldus Juffermans. En daar voorts alles bij Spinoza in één denksysteem grondig samenhangt, moet je er wel (de hoofdlijnen van) alles bij halen om tot goed begrip te komen. En dat doet Juffermans met brede kennis van zaken, rustig voortschrijdend en uitleggend.