Op zijn website heeft de ASK de lezingen geplaatst die gehouden zijn tijdens de Spinozadag van zondag 22 november 2015. Ik wijs hier vooral op het – zoals altijd – goede en duidelijke exposé van Piet Steenbakkers [cf. PDF]. Ik raad het ieder ter lezing aan. Hij geeft zowel een interessant stukje receptiegeschiedenis, als een systematische behandeling van zijn onderwerp: Individu en collectief bij Spinoza.
Steenbakkers roept de vraag op: "Waarom hebben Wolff, Maimon en Hegel en zovele anderen dit [n.l. Spinoza’s conatus-leer als individuatie-principe] gemist? Vanwaar die gedachte dat Spinoza geen, of hoogstens een zwak ontwikkeld individubegrip zou kennen? Die vraag intrigeert me, maar een antwoord daarop kan ik vooralsnog niet geven."
Ik geef daarop dit antwoord: men was toen alleen geïnteresseerd in en bestudeerde alleen het eerste en misschien het tweede deel van de Ethica. Op basis van zijn metafysisch systeem vormden zij zich hun idee van Spinoza. Aan het derde deel (en daarin wordt het conatus-begrip ontwikkeld) kwamen ze niet meer toe; hun oordeel was al gevormd.