Georgi Valentinovich Plekhanov (1856 – 1918) zag Marxisme als Spinozisme dat zich van zichzelf bewust is geworden

0
466

Plekhanov schreef over een ontmoeting die hij na een bezoek aan de wereldtentoonstelling in Parijs in 1889 in Londen met Friedrich Engels (1820 – 1895) had. Een week lang mocht hij het genoegen hebben met hem te spreken over allerlei praktische en theoretische onderwerpen. Toen ze een keer over filosofie discussieerden veroordeelde Engels wat Stern ooit inaccuraat omschreven had als ‘natuurfilosofisch naturalisme’.
“Had de oude Spinoza gelijk,” vroeg Plekhanov, “toen hij zei dat denken en uitgebreidheid niets anders zijn dan twee attributen van een en dezelfde substantie?”
“Natuurlijk,” antwoordde Engels, “de oude Spinoza had volkomen gelijk.”
Plekhanov  schreef dat in een artikel uit 1898 waarin hij de Marxistische traditie tegen het reformisme van Eduard Bernstein (1850-1932) verdedigde. Bernstein had o.a. Spinoza’s materialistische manier van wereldverstaan aangevallen. *
Plekhanov erkende de schatplichtigheid van het Marxisme aan Spinoza. Zo had hij kort daarvoor geschreven: “Het tegenwoordige materialisme is een Spinozisme dat min of meer bewust is geworden van zichzelf.” **

Georgi Plekhanov, was een vooraanstaand Russisch filosoof en tevens actief lid van de internationale revolutionaire sociale beweging. Aanvankelijk was hij een Narodnik, een leider van de organisatie "Land en Vrijheid", daarna werd hij Marxist. Hij wordt wel als de eerste Russische Marxist beschouwd – in ieder geval als de belangrijkste in het buitenland toen hij in 1880 Rusland werd uitgezet. Sindsdien woonde hij tot maart 1917 in Zwitserland, Italië en Parijs. Hij was met Pavel Axelrod medeoprichter van de Russische Sociaal Democratische Partij en van de Tweede Internationale, waarvan hij een tijd voorzitter was. Als schrijver en kunstcriticus leverde hij bijdragen aan de Russische en West-Europese sociale denken aan het eind van de 19e en begin van de 20e eeuw. In 1900 richtte hij met Lenin de Marxistische krant Iskra (Vonk) op, maar in 1903, bij de scheuring van de partij in Bolsjewieken en Mensjewieken, behoorde Lenin bij de eersten en Plekhanov bij de laatsten.

George L. Kline wees er in zijn reader Spinoza in Soviet Philosophy [NY: Humanities Press, 1952] op dat Plekhanov zijn ideeën over Spinoza niet systematisch ontwikkelde, maar in verspreide verwijzingen, meestal in samenhang met een of ander filosofisch of historisch probleem, aanduidde.