De voorbije dagen heb ik mij bezig gehouden met het rustig en met intense aandacht lezen van de Ethica in de nieuwe vertaling van Corinna Vermeulen. En het was een waar genoegen. Op de eerste plaats uiteraard door de sublieme en zo bijzonder onderling samenhangende filosofische tekst van Spinoza, maar niet minder door de werkelijk schitterende vertaling van Corinna Vermeulen. Zij geeft ons een voortreffelijke, afgestofte en volledig opgeschoonde Nederlandse Ethica, zoals Spinoza hem bedoeld moet hebben. Het is juist ook de zeer goede leesbaarheid van de tekst die maakt dat je Spinoza heel dichtbij ervaart, zeker daar waar hij de ‘ik’-vorm gebruikt en de lezer toespreekt, zoals hij op meerdere plaatsen doet (b.v. 4/9s).
Ik heb het dan over de tekst in z’n totaliteit die eindelijk leest als een trein. Uiteraard zijn er altijd wel een paar op- en aanmerkingen te maken – ik kom zodadelijk met een paar – maar die doen niets af aan de hoge kwaliteit van het geheel.
Dat het de vertaling naar het Vaticaanse Handschrift betreft (in het boek nog eens toegelicht door Leen Spruit) acht ik de bezoekers van dit blog genoegzaam bekend.
Bepaald geen 'haastklus'
Wel vaker heb ik de hele Ethica gelezen, maar dan verspreid over een langere periode. En vervolgens vaak apart nog eens grote stukken en uiteraard heel dikwijls aparte stellingen, bewijzen en toelichtingen ter nadere bestudering ervan om gerezen vragen te beantwoorden en op zoek naar almaar meer begrip ervan. Ik kan niet inschatten hoe dikwijls ik bijvoorbeeld de appendix van het eerste deel gelezen heb, waar ik niet genoeg van kan krijgen en van blijf genieten. Maar niet eerder las ik de Ethica in zo korte tijd als bijna in één ruk (natuurlijk moet je het boek af en toe even wegleggen, zodat het niet echt één ruk is). Ik heb de indruk dat dat nu ook pas voor het eerst mogelijk is met deze uitgave. Alles eraan werkt mee zodat je optimaal van Spinoza kunt genieten: de heldere hedendaagse taal die de vertaalster ons voorzet, de verhelderende toelichtingen in de voetnoten en achteraan (ik kom daar nog op), de vormgeving die ik in een vorig blog al prees en waar ik laaiend enthousiast over ben. Daaraan kan ik – nu ik alles gelezen heb – nog toevoegen het feit dat er geen enkele drukfout of niet-lopende zin te ontdekken valt; iets wat je bij andere uitgevers wel anders, slordiger, meemaakt. Hier geen enkele zetfout! Het zou me niet verbazen als daaraan al een zonder typefouten aangeleverde tekst van de vertaalster ten grondslag lag. Ik heb me dan ook zeer geërgerd aan de benadrukking in kop en tekst in de recensie van Michiel Leezenberg in de NRC van afgelopen vrijdag van de haast, waarmee aan deze uitgave gewerkt is. Het staat er niet letterlijk, maar het suggereert denigrerend dat het om een ‘haastklus’ zou gaan. Schande! Want dat is het bepaald niet; alsof je ook maar aan iets zou kunnen merken dat dat het geval was. Integendeel – en het is toch het resultaat dat telt en dat is aan alle kanten voortreffelijk. Het geeft aan hoe het project voorrang kreeg en blijkbaar door niets werd afgeleid – én ook hoe dat werk met grote bekwaamheid werd verricht. Overigens valt de bespreking van Leezenberg best positief uit: "Vermeulen is er wonderwel in geslaagd Spinoza's weerbarstige en dikwijls duistere Latijn om te zetten in leesbaar hedendaags Nederlands." Daar zijn we het eens.
