In een eerder blog gaf ik aan twee lezenswaardige teksten van Elmer
Ellsworth Powell te brengen uit het zesde hoofdstuk van diens Spinoza and Religion (1906). In het vorige blog was dat de paragraaf over Spinoza’s intellectus
infinitus. Hier de paragraaf over Spinoza’s Idea Dei. Zelden of eigenlijk nooit
tref je zo’n uitgebreide beschouwing aan over dat zo intrigerende begrip,
waarover het hier in vele blogs en reacties erop is gegaan. Ik raak er maar
niet op uitgekeken en biedt deze tekst ter lering aan.
Het maakte mij nog eens duidelijk te beseffen dat net als álle
ideeën ook de idea Dei eveneens een begrip is dat formaliter door het attribuut Denken wordt gevormd. Dat wil overigens
niet zeggen dat ik he eens ben met Powell, volgens wie het geen modus is:
uiteraard is het zodra het gedacht is een modus (en wel onmiddellijke oneindige
modus).
Ik kom dus terug van een lezing van 2/3 waardoor ik mij door
Henk Keizer uiteindelijk had laten overtuigen en dat ik in het blog ”Herinterpretatie van de idea Dei [1]” van 04-08-2016,
aldus samenvatte:
“Tot ik eindelijk op 2 augustus
mij liet overtuigen door een argument van Henk, n.l. dat ik “het idee” van 2/3
niet mocht lezen als een ‘nieuw’ formeel idee, alle ‘formele ideeën waren
gevormd rechtstreeks uit de attributen. Nee, dat ik nu eens moest zien dat ´t
daar om een ander type idee ging n.l. een idee met een object en dat daar dus
zowel het idee van Gods wezen als de objectieve ideeën van alle dingen
geponeerd werden.”
Dit beschouw ik dus niet meer als juist. Nee, net als alle
ideeën is ook de idea Dei een begrip dat
formaliter door het attribuut Denken
wordt gevormd. Maar het is, afwijkend van alle andere formele ideeën, tevens
een idee met een object (Gods wezen én al wat uit dat wezen volgt). Het is
daarmee een uiterst afwijkend en belangrijk begrip: het enige, waardoor
vervolgens ‘geweten is’ dat alle formele ideeën een object hebben.
Adèle heeft (uiteindelijk) gelijk, als ze in een recente reactie [14-10-2016 @
14:38 op dit blog] schrijft: “Volgens mij bestaan die formele ideeën
ook objectief in Gods verstand…” (wat zij erop over 1/17s laat volgen is hier niet
relevant), maar dat is een gevolg van de idea
Dei die we pas in 2/3 leren kennen: dát idee maakt (begrijpt) dat de bij de dingen behorende
formele ideeën die dingen daadwerkelijk als object hebben. In 1/16 en 1/17s
zijn de ideeën alleen nog maar formaliter door/in Gods attribuut Denken gevormd
en ‘verzameld’ in het oneindige verstand.
Hierna dan die tekst van Powell.