Vandaag vieren we dat Charles Darwin 200 jaar geleden is geboren en dat 150 jaar geleden zijn "On the Origin of Species" verscheen. Hoewel ‘we’? Lang niet iedereen is van mening dat we iets te vieren hebben. Dat Darwin een uiterst gevaarlijk idee (Daniel Dennett) aan de wereld gaf en dat velen het liefst nog in de wereld van vóór Darwin zouden willen leven, blijkt uit de juist nu weer sterk opgelaaide discussie over creationisme dat vele gelovigen nog willen volhouden. Hoewel de wereld van vóór Darwin, zoals elke Spinoza-kenner weet al niet meer veilig was voor naïef geloof.
Vandaag begint in Leiden het Darwinjaar (zie hier of hier het programma). Maar een dezer dagen, zo is aangekondigd, zal ieder huishouden in Nederland een folder over het creationisme ontvangen, getiteld Evolutie of schepping – wat geloof jij?
Zal een poging worden gedaan Darwin te ‘weerleggen’.
Ik stel me in dit stukje de vraag naar een relatie tussen Darwin en Spinoza. Of Darwin van Spinoza gehoord had weet ik niet. Ik heb bij http://darwin-online.org.uk/ waar bijna alle werken van Darwin al gedigitaliseerd zijn [all editions of Origin of Species (1st, 2d, 3d, 4th, 5th, 6th), Descent of Man, Voyage of the Beagle, Zoology of the Beagle, Beagle diary, Beagle notebooks, pocket Journal, evolution notebooks, Autobiography and much more] en bij het Darwin Correspondence Project gezien dat ‘Spinoza’ in geen van deze werken en brieven (voor zover gedigitaliseerd) voorkomt. *) De eventuele relatie is een andere.
Eén overeenkomst tussen Darwin en Spinoza is dat ze allebei een groot deel van hun leven met een ziekelijk lichaam te kampen hadden en beiden zich wat hun scherpte van geest betreft daardoor niet lieten afleiden. Beiden lieten zich niet hinderen door bestaande – veelal superstitieuze – ideeën. Maar beiden waren ook uiterst voorzichtig. Spinoza maakte caute tot zijn zegel en motto, Darwin stelde het publiceren van zijn werkelijke ideeën lange tijd uit. Beiden hadden één rationele overtuiging: er is geen gevolg zonder oorzaak, geen gebeurtenis zonder verleden.
