Merkwaardig toch hoe het
onderzoek dat de Amerikaanse neurofysioloog Benjamin Libet in de
'70/'80-iger jaren deed, almaar weer als bewijs wordt opgevoerd tegen
het bestaan van de vrije wil. Gisteren had Martin van der Laan daar
weer eens een verhaal in Trouw over. En dan gaat het mij er niet om
dat je iets dat niet bestaat niet kunt onderzoeken, laat staan
positief-wetenschappelijk het niet-bestaan zou kunnen bewijzen. Mij
gaat het erom dat, hoewel de neurowetenschappen 'officieel' volstrekt
monistisch zouden zijn, onderzoeken als dat van Libet zo dualistisch
als wat werden en nog steeds worden opgezet.
Libets proefpersonen moesten twee
dingen doen: een knopje indrukken op een moment dat ze zelf kozen én
de plaats van de wijzer op de klok onthouden van het tijdstip waarop
ze dat deden; en ze moesten spontaan handelen, dus niet eerst een
tijdstip bedenken en dan met het knopdrukken wachten, nee, het 'nu
drukken' moest spontaan bij ze opkomen en meteen uitgevoerd worden.
Intussen maten de onderzoekers allerlei fysiologische gegevens als:
het oplichten in de hersenen van de zgn. 'bereidheidspotentiaal' en
de spanningswisselingen in de huid e.d.
Tot ieders verbazing bleken de
hersenen al fracties van seconden eerder dan het gerapporteerde
'bewuste besluit' op te lichten. Conclusie: de hersenen hadden al
besloten en het zgn. bewustzijn volgde daarna. Eindconclusie: de
vrije wil bestaat niet.
Kortom, het zgn. 'bewuste
besluit' was maar een gevolg en niet de oorzaak van het door het
lichaam (het brein) al genomen besluit. Het onderzoek is vaak
herhaald met hetzelfde resultaat.
