Antonin Artaud (1896 – 1948), Spinoza en lichamen zonder organen

0
361

Antonin Artaud - (c) Erich Lessing - AKG

NB. Rectificatie! Zie in dit blog van 12 augustus 2016 dat het hieronder besproken gedicht Chanson secrète enfantine des rose-croix blijkbaar ten onrechte aan Artaud is toegeschreven.

Antonin Artaud was een Frans avantgardistisch toneelschrijver- en criticus, dichter, acteur en regisseur. Op vijfjarige leeftijd kreeg hij hersenvliesontsteking. Tot aan zijn dood had hij last van de gevolgen: aanvallen van stotteren en spasmen, ernstige zenuwstoringen en ondraaglijke hoofdpijnen. De anti-syfilisbehandelingen die hij als jongeman onderging, lieten hun sporen in zijn lichaam achter. Vanaf zijn negentiende leed hij aan ernstige psychische storingen en raakte verslaafd aan opium, het middel dat hij tegen zijn pijnen gebruikte. Zijn leven was één  aaneenschakeling van ontwenningskuren, bezoeken aan dokters en verblijven in instellingen. Het werden evenzovele pogingen om zijn gestolen, onteigende lichaam terug te winnen. Het lichaam werd hierdoor van centrale betekenis voor hem. Het verlangen naar een nieuw lichaam beheerste zowel zijn leven als zijn hele kunstenaarschap.

      
                                  [fotokaart van hier]

Het uit elkaar spattende lichaam enerzijds en het nieuwe lichaam waarin alles opnieuw samenkomt anderzijds: die twee lichamen doorkruisen het denken van Artaud. Op dat snijpunt bevindt zich ook het lichaam van Heliogabalus, de gekroonde anarchist, zoals de ondertitel luidt die Artaud aan zijn tekst gaf (Héliogabale ou l'anarchiste couronné, 1934). Artaud heeft er nooit een geheim van gemaakt dat zijn Heliogabalus voor een deel een zelfportret is. [Al deze informatie heb ik uit het fraaie artikel De lichamen van Artaud, zie onder].

Hier volgt een gedicht van Artaud waarin hij Héliogabale naast Spinoza zet. Uit welk jaar het gedicht stamt weet ik niet.