De blauwe pauw (Pavo cristatus) is een forse vogel uit de
grote familie van de fazantachtigen (Phasianidae). De blauwe pauw komt van
oorsprong voor in India en op Sri Lanka. Vanwege hun kleurrijke verenkleed en
opvallende baltsgedrag is het geen wonder dat de blauwe pauw waarschijnlijk tot de
oudst bekende en gewaardeerde siervogel is geworden. Vrijwel over de gehele wereld wordt
deze soort succesvol gehouden en gefokt. Het verschil tussen de geslachten is
erg duidelijk: de mannelijke dieren hebben pronkveren (sleep), die ze uitzetten
tijdens de balts. Daarnaast is hun voorlichaam felblauw van kleur. De lengte
van de blauwe pauwhaan 180 – 230 cm waarvan de sleep 140 tot 160 cm bedraagt. Ondanks
deze lange sleep kunnen ze uitstekend vliegen en rusten graag op een hoge
plaats. Het vrouwtje van de blauwe pauw is onopvallend bruinachtig gekleurd en
is daardoor ook een stuk kleiner 90 – 100 cm. De hanen verzamelen doorgaans
meerdere hennen om zich heen, die worden aangetrokken door hun spectaculaire
baltsgedrag en hun luide miauwende roep. De vrouwtjes kunnen soms onverschillig
om de haan heen lopen. De haan draait met de hen mee en laat dan steeds zijn mooiste kant zien. Daarbij
schud hij vaak met zijn veren die een ruisend geluid maken.
Heeft de haan eenmaal
de aandacht van de hen volgt snel daarop de paring. Tenminste als zij niet afgeleid
wordt door een andere baltsende haan. Nadat de vrouwtjes bevrucht zijn, gaan ze
weer hun eigen weg. Het mannetje bemoeit zich verder niet met eieren of jongen.
Het vrouwtje maakt een nest meestal in een kuiltje in de grond tussen de
struiken. Maar soms ook in een dikke boom, in een leeg roofvogelnest, of zelfs
op een gebouw. Het nest wordt bedekt met wat dorre bladeren of gras. Het
hennetje legt gewoonlijk vier tot acht bijna-witte eieren. Ze worden niet
allemaal tegelijk gelegd. Pas na het vierde ei begint de hen te broeden. Dat
doet ze ongeveer 28 dagen. Kuikens worden met veertjes geboren, niet met dons,
zoals veel andere kuikens. Al snel krijgt de jonge pauw een verenkroontje op
zijn kop. Een sleepstaart krijgen de hanen pas na het derde jaar, en deze is
pas volgroeid als hij 6 jaar oud is. Dit weerhoudt de jonge haantjes er niet
van om zich al meteen te oefenen in het pronken. Daarbij zetten ze hun korte
staartveren op. Ook jonge hennen vertonen soms deze houding. Als jonge pauwen
honger hebben tikken ze op de snavel van de moeder, waarna ze gevoed worden. Van
nature eten pauwen zowel plantaardig als dierlijk materiaal. Onkruiden, fruit
en groente zijn geschikt als bijvoedsel. Net als andere hoenderachtige zal het
dier insecten en wormen niet versmaden, terwijl hij ook andere dieren, zoals
kleine reptielen, eet als ze beschikbaar zijn. In gevangenschap zijn er
speciale voerkorrels voor siervogels. Als pauwen een groot terrein ter
beschikking hebben en daardoor een pauwwaardig bestaan hebben, kunnen ze in
gevangenschap 20 tot 30 jaar oud worden.
Op de Veluwe is een
bijzonder mooi intact oud landgoed met een kasteel. Het landgoed Staverden met zijn
parktuin is vrij toegankelijk. Het landgoed kan terug kijken naar een rijk
verleden. Rond 1300 bouwde Graaf Reinald 1 van Gelre het kasteel en een aantal
huizen. Het was zijn bedoeling om Staverden uit te laten groeien tot een stad.
Het is echter gelukkig nooit meer geworden dan een kasteel met wat boerderijen.
Het huidige kasteel, inmiddels al het vierde, is in het jaar 1905 gebouwd op de
fundamenten van het vorige kasteel, uit de achttiende eeuw. De zalen op de
begane grond zijn gedecoreerd met schitterende jugendstilmotieven. Het kasteel
werd door de hertogen van Gelre gebruikt als jachtslot. Sinds 1400 woonden er
leenmannen op Staverden, die het kasteel voor de graaf moesten bewaren en
verdedigen. In 1400 wordt Gaedert van Staverden als leenman van Kasteel
Staverden genoemd. Zij hadden ook de verplichting om witte pauwen te houden.
Met de veren van deze pauwen werden de helmen van de graaf versierd. Daarom
wordt Kasteel Staverden ook wel de 'Witte Pauwenburcht' genoemd. In 1963 kreeg
de Stichting Het Geldersch Landschap het landgoed in bezit.
In 1999 ging een
actie van start om de tuinen van Kasteel Staverden in oude stijl te herstellen.
Vooral in de maanden augustus-september zijn de tuinen op hun best. De
buitenkant van het kasteel en het koetshuis werden geverfd. Het oude
torenuurwerk in het koetshuis werd hersteld en de bijzondere houtconstructie in
de zolder werd zichtbaar gemaakt. Grote restauraties vonden plaats in de
tuinmanswoning en de oranjerie. Verder werd er een nieuw verblijf gebouwd voor de zeldzame
witte pauwen die op het landgoed verblijven.
Ook het beeld uit zandsteen op
hoge vierkante sokkel met als voorstelling een vaas met pauw en een broedende pauwhen terzijde, die
dateert uit 1890-1905, is op geknapt. Het behoord tot een karakteristiek, beeldbepalend en functioneel object in
de tuin van Kasteel Staverden. De gehele restauratie van het landgoed bedroeg
circa 3 miljoen euro maar dan heb je ook iets! Nu is het een parel in het landschap
waar je zo trots als een pauw op kunt zijn! Sinds de verbouwing zit
in de oranjerie een theeschenkerij. In de tuinmanswoning kan overnacht worden
en in het koetshuis kunnen recepties worden gehouden. Bij het kasteel bevindt
zich ook een watermolen. Deze bovenslagmolen was vele jaren als korenmolen in
gebruik. In 2014 is een nieuw rad geplaatst en is nu weer van dichtbij in
werking te zien. Sinds de restauratie is er veel ten goede veranderd op het
Landgoed. Bij elk bezoek is het weer een verrassing om de vorderingen te zien.
Ook de rest van het landgoed bezit mooie doorkijkjes naar weilanden en vochtige
hooilanden met bijzondere planten zoals orchideeën.
Al in 1400 werden er
witte pauwen op Staverden gehouden en gelukkig zijn ze er nog steeds. De witte
pauwen van Staverden zijn landelijk bekend. Raszuivere witte pauwen zijn
behoorlijk zeldzaam. Witte pauwen hebben donkere ogen en zijn daarom geen
albino’s. Het is namelijk een kleurmutatie van de gewone blauwe pauw. Het mooie
is dat door de Stichting Het Geldersch Landschap een oude traditie wordt voortgezet.
In plaats van de hertog krijgt nu de Commissaris van de Koningin in Gelderland de
pauwenveren aangeboden en sieren nu een vaas in het provinciehuis. De witte
pauwen van Staverden vormen een levend bewijs van de rijke Gelderse historie. Stichting
Het Geldersch Landschap zet zich in voor het behoud van ons Geldersch erfgoed.
De zorg voor zeldzame en ouderwetse huisdierrassen is hiervan een onderdeel. De
huidige populatie pauwen bedraagt de laatste jaren rond de dertig exemplaren.
De dieren zijn niet gekortwiekt en kunnen daardoor hun natuurlijke gedrag
vertonen zoals het ’s nachts slapen in de bomen. Hoewel ze dit zelden doen
kunnen de pauwen moeiteloos over het hekwerk vliegen. Alleen in de baltstijd is
er nogal wat onrust en gaan de jonge hanen wel eens op verkenning. Soms komt
het voor dat er een blauwe pauw uit de omgeving op bezoek komt en die pronkt, net als de witte heren, zich helemaal blauw bij de witte dames van
Staverden.
