Ik ben een beetje aan het dwalen over de Elspeetsche Heide.
Zittend op een van de bankjes geniet ik van de vele mooie uitzichten die dit
gebied rijk is. Nu wordt het open glooiende heidegebied begrensd door de
bosrand.
Ik probeer me voor te
stellen hoe het hier vroeger was toen de horizon de begrenzing was. Hoe zouden de mensen die hier leefde zich
hebben gevoeld bij zo'n uitgestrekt eindeloos uitzicht? Het moet voor die
mensen een hels karwei zijn geweest om in zo'n gebied te kunnen overleven. Maar
als ze tijd hadden om duidelijke sporen achter te laten in de vorm van
grafheuvels als eerbetoon aan hun overleden stamgenoten konden ze dat blijkbaar
aardig. Deze grafheuvel stamt uit de Nieuwe Steentijd (Neolithicum) en is
hergebruikt in de Bronstijd. Maar schijn bedriegt deze grafheuvel is van een
veel jongere periode. Het is namelijk een replica van een echte grafheuvel die hier
in de buurt liggen en geeft een verstilde opgraving weer. De methode van
opgraven die wordt getoond is de zogenaamde kwadrantenmethode, waarbij delen
van de heuvel na de opgraving blijven staan. De verschillende aardlagen zijn
goed zichtbaar gemaakt. De grafheuvel is gelegen aan een recreatieve fietsroute
en vormt zo een rustpunt waar recreanten kennis kunnen nemen van dit kunstwerk
met informatiepaneel. De grafheuvel maakt deel uit van een Toeristisch
Recreatief Archeologisch Project (TRAP) route.
In Noord-Brabant ben ik eens bij een opgraving van een echte grafheuvel aanwezig
geweest en er werden daar allerlei bijzondere voorwerpen gevonden die voor de
mensen toen ook al zeer waardevol waren. Bij het zien van zo'n voorwerpen kan
je nog dichterbij bij de belevingswereld van die mensen brengen en dwingt
respect af. Langzaam wordt ik weer
teruggeslingerd in de hedendaagse tijd. Zo'n groot mooi aaneengesloten gebied bezit niet alleen veel
geschiedenis maar is ook zeer belangrijk voor allerlei bijzondere dieren die
hier leven. Sommige dieren laten zich niet goed zien maar vooral goed horen! En
bij de naam koekoek (Cuculus canorus) hoop ik dat iedereen weet wat ik bedoel. Om de best wel schuwe koekoek goed op de
gevoelige plaat vast te leggen is toch wel een kunst. Maar zie hier een plaatje
van deze bekende vogel die vanuit een vreemde hoek gefotografeerd is dat hij
bijna onherkenbaar is! Dat is ook een kunst zou je zeggen….. maar ik ben
bescheiden en hou het op een toevalstreffer van een wegvliegend exemplaar.
Het wordt langzaam donker en er ontstaat een enorm
onverwachts kleurenpalet in de lucht. Is dit het werk van de goden? Wordt het
morgen een bloedbad? of is het een voorteken
van een succesvolle aanstaande jacht? Ik
loop rustig zonder vrees de rode gloed tegemoet naar de eenzame berk, via een
heel smal paadje, de heuvel op. Eenmaal op de top van de heuvel hoor ik onder
aan de heuvel iets door de hoge heide struiken rennen. Het zouden silhouetten
van moeflons kunnen zijn. Die heb ik hier wel eens eerder gezien. Inderdaad, ik
hoor blijkbaar een achterblijver klagelijk blaten.
Dan is het weer stil en gelukkig ben ik op tijd voor het spectaculaire
avondconcert! Een nachtzwaluw begint uit volle borst, vanuit een solitaire
vliegden, te zingen. Rond nachtzwaluwen (Caprimulgus europaeus) bestaan
allerlei volksverhalen en mythen, die helaas geen van allen enige positieve
eigenschappen aan de vogel toedichten. Dit heeft ongetwijfeld te maken met het
mysterieuze leven van de nachtzwaluw: overdag zie je ze niet of maar zelden, en
's nachts produceert de vogel vreemde geluiden. De nachtzwaluw is onder
verschillende namen bekend. De meest gebruikte alternatieve naam, die ook in
veel andere talen is terug te vinden, is geitenmelker, wat ook de letterlijke
betekenis is van de Latijnse naam Caprimulgus. De nachtzwaluw is een
schemeractieve vogel. Zijn zang is een
bevreemdend, trillend geluid. Het is dermate typisch dat het de makkelijkste
manier is om een nachtzwaluw te ontdekken; je moet vooral goed luisteren. Het
is een enigszins mechanisch getril, van variabele intensiteit, dat hij na
zonsondergang zittend vanaf een uitkijkpost ten gehore brengt. Terwijl de
nachtzwaluw even stil is hoor ik in de verte nog een. Door de handen achter je
oorschelp te plaatsen lijk je een beetje op dombo maar dat deert niet. Niemand
die het ziet in deze duisternis! Met
deze oor extensions verhoogd wel je luistergenot en zo hoor ik rondom me zes
mannetjes zingen. In Nederland is de nachtzwaluw een schaarse broedvogel van de
hogere zandgronden en is in de jaren 1950 en 1960 sterk achteruitgegaan. Dit
kwam zowel door areaalverlies (minder halfopen bosgebieden) als ook door
achteruitgang in aantallen per oppervlakte-eenheid. Op de Utrechtse heuvelrug is
de nachtzwaluw verdwenen maar sinds kort is hij weer als broedvogel aanwezig.
Sinds de jaren 1990 is er vooral op de Veluwe sprake van een duidelijk herstel.
Dit herstel zet zich nog steeds voort en heeft ook effect op het landelijke
beeld. Volgens SOVON gaat het aantal broedparen in de periode 1990-2007
geleidelijk vooruit en broedde er in 2007 ongeveer 950 – 1.150 paar in Nederland. Ondanks dit herstel staat de vogel als kwetsbaar op de
Nederlandse Rode lijst. Op de terugweg komt er een nachtzwaluw onverwacht even
vlak voor mij op het zandpad zitten. En dan vliegt hij weer op en tijdens de
vlinderachtige vlucht herhaald hij regelmatig zijn zachte maar scherpe roep. Na
deze leuke maar vluchtige ontmoeting vliegt hij weer de duisternis in en kan
hij contact leggen met andere soortgenoten. In de vroege ochtend loop ik
door de Veluwse tuin en haal de memory stick uit de wild camera. Eenmaal
gekopieerd op de laptop verschijnt er een mooi edelhert (Cervus elaphus) met
gewei op het scherm. En verderop in de foto serie blijken er maar liefst drie
Edelmannen in de tuin rond te struinen!! Geweldig, je ziet ze (bijna) nooit maar
ze zijn er wel. En zo draagt iedereen op zijn manier een steentje bij om de
"onzichtbare" dierbaren weer zichtbaar te maken.
