Met het uitlaten van de hond loop ik wel eens over het
fietspad langs de Provinciale weg. Overal langs de open zandplekjes in de
vegetatie langs het asfalt zie ik alweer jonge kiemplantjes van Deens lepelblad.
Deze is misschien wel de meest talrijkste zouttolerante plant die tegenwoordig
in het binnenland gevonden kan worden. Naast het Deens lepelblad zijn er meer
soorten zoals het vrij onopvallende hertshoornweegbree (Plantago coronopus), die
langs gezouten wegen voorkomt.
Hertshoornweegbree komt wereldwijd voor in de
kustregio's van Europa, Noord-Afrika en Voor-Azië. In België en Nederland komt
deze plant van nature voor, als eenjarige of meerjarige kruidachtige plant. In
hun oorspronkelijke leefgebied groeit hertshoornweegbree op ziltige, zandige
plekken in duinen, op zeedijken, hoge schorren en groene stranden. Deze groene
plant kan tussen de 5 en 20 cm hoog worden. De plant heeft een penwortel. De
grondstandige bladeren staan in bladrozetten. Het blad is vlezig of
zachtbehaard, enkelvoudig, lijn- tot lintvormig en/of veervormig ingesneden en
toegespitst. Het heeft iets weg van een gewei van een edelhert vandaar ook zijn
Nederlandse naam. De bladrand is gaaf of getand. De basis van de bladschijf is
vleugelvormig. De nerven zijn in een veernervig patroon gerangschikt. De
bladsteel is zeer kort of afwezig. De bloemstengel is rechtopstaand of
opstijgend, behaard, rond en massief. De bloeiwijze is een aar. De witte
bloemen zijn buis- of stervormig en radiair symmetrisch. De bloemen bestaan uit
vier kroonbladen en vier kelkbladen. De kroon is even lang of korter dan de
kelk. De bloemen hebben vier meeldraden en één stijl met één stempel. De
hertshoornweegbree bloeit van juni tot september. Na bevruchting worden er doosvruchten
gevormd.
bereikbare, goedkope en vooral gezonde groente was maar tegenwoordig wordt in
Nederland Hertshoornweegbree niet veel meer gegeten en dat is op zich best
jammer. Het is een Nederlands schoolvoorbeeld van vergeten groenten. Maar in
(Noord-)Italië is deze groente altijd al een erg geliefd product geweest. Al
minstens 400 jaar is deze "oude" lekkernij hier in cultuur. Italië is
dan ook nog steeds wereldwijd de voornaamste leverancier van deze groente.
Tegenwoordig is het vooral voor restaurants aantrekkelijk om trendy te
voorschijn te komen met originele groenten uit vervlogen tijden. De jonge
blaadjes van de Hertshoornweegbree kunnen zowel rauw (in salades) als gekookt
worden gegeten. De oudere blaadjes zijn iets minder geschikt voor verwerking in
de keuken. De oudere blaadjes zijn namelijk nogal taai. De vorm van deze prachtig,
fijn generfd blaadjes van deze "historische" sla zijn echter erg
decoratief in een salade. Maar je kunt
ze ook fijn hakken, blancheren en of rauw toevoegen als kruid. In de keuken is deze plant als basis voor een
heerlijke maaltijdsalade geweldig. Vanwege hun fijne aromatische smaak, die je
kunt omschreven als: licht bitter, een beetje zuur en een lichte zilte bite zijn
ze goed toepasbaar in soepen en sauzen. Hertshoornweegbree is gezond en bevat
veel vitamine C, caroteen, vitamine B1 en voedingsvezels. De plant schijnt
bloedzuiverende en geneeskrachtige eigenschappen te hebben. Net als de andere Weegbreesoorten
bevat de plant in ieder geval (bewezen) antibacteriële eigenschappen. Plukken
langs de zoutspatzone van de asfaltweg is af te raden maar geen nood voor de
liefhebbers! Hertshoornweegbree is een gemakkelijke plant die zich goed in de
tuin laat uitzaaien van maart tot augustus en kan al na zeven tot acht weken
worden geoogst. Eet smakelijk!
in de Nederlandse verzilte wegbermen. Die planten worden ook wel pekeladventieven
genoemd, waarbij de term ‘adventief’ erop wijst dat ze van nature niet op de
huidige vindplaatsen in bermen voorkwamen. Het succes van de pekeladventieven
schuilt hem precies in het feit dat zij nog kunnen groeien waar andere planten
dat niet (meer) aan kunnen. Een smalle strook langs het asfalt krijgt elke
winter zoveel zout te verwerken dat de meeste grassen en bloemplanten er
afsterven. Vaak zie je in het voorjaar dat de vegetatie er rosbruin verkleurd
is. Omdat de pekeladventieven daar nog wel kunnen overleven, hebben ze van andere
planten geen concurrentie te vrezen. Ik heb vorig jaar mijn ogen goed de kost
gegeven en de groeiplaatsen van hertshoornweegbree in de Gemeente Roerdalen
genoteerd.
De rode bolletjes geven de autosnelweg de A73 weer en dat past in
het plaatje van de landelijke verspreiding. De oranje-achtige bolletjes zijn de
groeiplaatsen langs de Provinciale wegen. En de blauwe bolletjes zijn de
gemeentelijke wegen waar ik hertshoornweegbree heb gevonden. Hertshoornweegbree
maakt niet alleen een geweldige opmars langs wegen maar wordt ook steeds meer
in stedelijke milieus gevonden. In het dorp Sint Odilienberg vindt ik ook
Hertshoornweegbree tussen de tegels van de trottoirs en bij de op- en afritten.
Hierbij valt het wel op dat vooral de wegen die in de winter voor gladheidbestrijding meerdere keren met zout zijn bestrooid meer kans hebt om deze plant aan te treffen.
Recent heb ik op een stuk gazon in een woonwijk
hertshoornweegbree gevonden. In het verleden is deze plek gebruikt om hier overtollige
afgeschoven sneeuw, van het asfalt, te deponeren. Met het smelten van de sneeuw
werd de zoutconcentratie hoger dan in de rest van het gazon. Als de verzouting
in de loop der jaren oplost en andere planten weer kans krijgen om te groeien
verdwijnt de hertshoornweegbree langzaam door de concurrentie. Hertshoornweegbree
is dan ook een goede bruikbare zoutindicator en geeft in feite
zoutverontreiniging aan. Dit voorval op kleine schaal laat zien dat het
strooien van zout op kort en lang termijn schadelijk is voor het milieu. Dus
het advies aan alle wegbeheerders is dan ook om in de winter verstandig om te gaan met de
zilte kus voor het asfalt.
