Gisteravond heb ik na de reactie van Leon Kuunders op het blog over de hoorspelen van Theun de Vries voor het eerst
in zijn geheel kunnen luisteren naar het hoorspel dat De Vries in 1972 maakte en
dat in 1977 ter gelegenheid van de 300e sterfdag van Spinoza werd
herhaald.
"In 1971 gaf de NCRV aan Theun de Vries de opdracht tot het
schrijven van een luisterspel. De keuze van het thema werd aan de auteur
overgelaten. Theun de Vries had toen juist zijn Spinozamonografie uitgegeven.
Hij had dus alle gegevens bij de hand voor een dramatische uitbeelding van
beslissende momenten uit het leven van de wijsgeer.
In dit spel ziet Bento de Spinoza op zijn sterfbed – de grenslijn – nog eens de
gestalten van zijn jong gestorven moeder, zijn vrienden en relaties, nog ééns
voert hij de dialoog met hen." [Aldus is te lezen in Bzzlletin 121 1984, Spinoza en de literatuur, blz. 43]
Theun de Vries’ Spinoza of:
Gesprekken op de grenslijn is een schitterend, met grote vakkundigheid en kennis
van Spinoza´s leven en denken, liefdevol geschreven hoorspel, mooi geregisseerd
door Wim Paauw en uitgevoerd door een sterk bezette cast. Daarin valt uiteraard
de voordrachtkunstenaar Henk van Ulsen op die toen 45 jaar was, slechts tien maanden
ouder dan Spinoza toen hij stierf.
Gesprekken op de
grenslijn brengt ons Spinoza (Henk van Ulsen) aan het eind van zijn leven. Van
op zijn sterfbed wordt hij bezocht en komt hij in gesprek met zijn overleden
moeder Hanna Debora (Willy Brill). Hij herinnert zich de momenten waarop zijn
leven een keer nam. Die gesprekken worden
achtereenvolgens gespeeld door zijn zwager Samuel de Casseras (Dick Scheffer), een
Amsterdams juffertje (Corry van der Linden), zijn leermeester Latijn, de ex-Jezuïet
dr. Franciscus van den Enden (Frans Somers), Adriaan Koerbagh (Paul van der Lek)
als een dolende schim, de vroegere koopman en Spinoza’s vriend Jarig Jelles (Hans
Veerman); vervolgens een scene met raadsheer aan het Haagse hof Abraham
Johannes Cuffeler (Jan Borkus); dan volgt de scene over de moord op de
gebroeders De Witt met zijn huisheer, de schilder Hendrik van Spyk (Tonny
Foletta); de ontmoeting met Gottfried Wilhelm Leibniz (Wim van Rooij) en
tenslotte met zijn vriend, de arts en literator dr. Lodewijk Meijer (Wim Paauw).
