In het kader van enige blogs over Spinoza en interpretatie,
passen heel goed een paar blogs over deze Duits historicus, psycholoog,
socioloog en filosoof die vooral bekend is als degene die naast de
natuurwetenschappen een eigen plaats opeiste voor, zoals hij ze noemde: geesteswetenschappen.
Hij hield zich zeer bezig met het ontwikkelen van hermeneutiek als manier van
verstaan. Als samenhang van beleving, de uitdrukking ervan en het vervolgens verstaan
ervan. Verstaan, verstehen, zag hij als het inleven in en nabeleven van een in een uitdrukking
geuite beleving van een ervaring. Het uiten gaat van binnen naar buiten;
verstaan beweegt zich in omgekeerde richting: van waarneembare uiting naar begrip
van betekenis, van buiten naar binnen. Verstaan is een (poging tot) reconstructie
van betekenis. We kunnen verstaan omdat we in een domein van
gemeenschappelijkheid opgroeien.
Aan de geesteswetenschappen lag juist het ervaren, beleven,
uitdrukking geven daaraan en het verstaan daarvan ten grondslag. Daarbij had
zijn hermeneutiek oog voor historiciteit: ervaringen en belevingen gebeurden
niet in een luchtledig, maar op een bepaalde tijd en in een bepaalde cultuur in
een historische context. De werkelijkheid zoals we die ervaren is altijd een op
een bepaalde wijze beleefde werkelijkheid, verbonden met praktische doeleinden en
veelal ook met een esthetische waardering. Het subjectief ervarene is niet
alleen iets persoonlijks, maar heeft culturele en historische dimensies. Hij
zag de mogelijkheid voor, door geesteswetenschappen te ontdekken, objectieve waarheid
op dit vlak. Daar het object van de geesteswetenschappen hemelsbreed verschilde
van dat van de natuurwetenschappen, lag daarin hun bestaansrecht.
In eerdere blogs had ik het al eens over de volgende
onderwerpen waarmee Dilthey zich bezig hield:
