Zoals we van hem gewend zijn, werd de inleiding van Piet
Steenbakkers gisteren over het eerste deel van de PPC een informatieve
bijeenkomst. Hij behandelde achtereen volgens de naam en aard van het werk, de
status en de structuur van deel I.
Ik geef geen samenvatting, maar
breng er enige punten uit naar voren die mij opvielen en die ik leerzaam vond,
doordat ze nieuw voor mij waren. Zo bijvoorbeeld dat de substantieleer door
Descartes meer dan in de Discours de la méthode
(1637) en de Meditationes (1641) was
uitgewerkt in de Principia Philosophiae (1644).
Het was vooral dát onderdeel dat invloed had op Spinoza, Locke, Leibniz en anderen.
Dualist of pluralist?
Descartes werd vooral bekend als
dualist en wordt nogsteeds zo beschouwd, doordat hij, naast de ene ongeschapen substantie God, twee soorten
geschapen substanties onderscheidde: zielen
en materie. Let op: ‘soorten’ onderstreept en ‘zielen’ in meervoud. Nieuw voor
mij was dat voor Descartes de ziel van elk mens een aparte substantie was. Ik
heb er nog eens uitdrukkelijk naar gevraagd of Descartes, net als bij
lichamen die de modi van de uitgebreide substantie waren, de zielen niet ook
als modi van de substantie denken zag (de term modi in deze betekenis was ook
van Descartes afkomstig), maar de inleider was heel stellig en benadrukte nog eens
uitdrukkelijk: alle zielen waren voor Descartes substanties!
Mijn inschatting is dat Descartes
vooral als dualist wordt beschouwd in antropologie, de filosofische menskunde (in de mind-body-studies). Maar metafysisch gezien was hij dan
eerder, zoals Leibniz, een pluralist. Ik was dit gegeven nog niet eerder
tegengekomen en toen ik achteraf vandaag hiernaar ging googlen zie je bijna alleen dít
lichaam-geest-dualisme behandeld worden en niet dat het universum van Descartes
uit een ontelbaar (oneindig) aantal substanties (n.l. zielen) bestaat, waardoor hij dichter bij Leibniz in de buurt komt.
