Wat heeft mijn rondgang langs auteurs die iets zeiden over
Spinoza en mystiek opgeleverd? Is op de in de titel van deze reeks vermelde
vraag een duidelijk antwoord te geven? Ik denk ‘ja’, maar dat komt niet verder
dan een persoonlijk antwoord, niet een antwoord dat iedereen zou bevredigen of
voor iedereen zou gelden. Ook hier geldt het woord van Fichte dat Henri Krop in
zijn boek over de Spinoza-receptie enige malen aanhaalt: Wat voor filosofie men
kiest hangt af van wat voor mens men is. Dat betekent niet dat we alles (“de
waarheid”) zó subjectief moeten maken. Je kunt bekijken met wat voor feiten
(bewijsplaatsen in Spinoza) of argumenten (uit de context van zijn tijd, of uit
de geschiedenis van de filosofie en/of de godsdienst, resp. de mystiek) iemand
zijn interpretatie of lezing van Spinoza onderbouwt. En nagaan wat je overtuigend
lijkt.
[En passant: dat Spinoza zelf het met Fichte eens zou zijn,
denk ik niet. Wat hij over ‘vrijheid om te kiezen’ denkt weten we: als we menen
daarin vrij te zijn komt dat omdat we ons wel van ons verlangen bewust zijn,
maar de oorzaken ervoor niet kennen. Ook weten we, wat hij zo stellig schreef
in zijn brief aan Albert Burgh: “Ik zeg niet de beste filosofie gevonden te
hebben, maar ik weet dat ik de ware [filosofie] begrijp (Brief van eind 1675,
begin 1676; cf. blog). Dat dus daargelaten…]
