Vrij man – de bijna onmogelijke opgave ‘vrij man’ te zijn

0
484

Vrij man van Nelleke Noordervliet [uitg. Augustus, 2012] lijkt een soort avonturenroman die zich afspeelt in de 17e eeuw – een boek vol wederwaardigheden van de fictieve hoofdpersoon Menno Molenaar, die optreedt temidden van werkelijke historische figuren, als Jacob Revius, raadpensionaris Johan de Witt, Maarten Tromp en Michiel de Ruyter, en bovenal de vriendenkring van vrijdenkers rond Spinoza: Adriaen Koerbagh vooral, maar ook Spinoza zelf met wie hij tijdens zijn medicijnenstudie in Leiden  in aanraking komt.

Wat een avonturen. We krijgen uitvoerige beschrijvingen van zijn knechtenbaantje bij het anatomisch theater; hij wordt als informant (spion) geworven door een rijke Engelse oranjegezinde lakengroothandelaar, Dixon, die Menno aan zich bindt door zijn medicijnenstudie te betalen. Met diens vrouw gaat Menno een relatie aan. Wanneer hij klerk bij Johan de Witt geworden is, neemt hij ook nog zo’n zelfde informatiebaantje aan bij de historicus Lieuwe van Aitzema. We krijgen scènes op zee tijdens de Engelse oorlogen met De Witt aan boord bij Tromp die hij na zelfverrichte peilingen dwingt uit te varen, enzomeer. Na een confrontatie met Dixon die op diens dood uitloopt, vlucht Menno naar de nieuwe wereld, naar het maar kort bestaan hebbende Nieuw Amsterdam van Plockhoy en de zijnen. Menno neemt er de gedachten mee naartoe van de evengelijkheid van Plockhoy en van Franciscus van den Enden in diens Kort Verhael dat hij bij zich heeft. Daar bouwt hij een nieuw leven op, knoopt betrekkingen aan met indianen etc.
Meer dan zo’n oppervlakkige samenvatting is er eigenlijk over deze roman zo vol gebeurtenissen niet te geven.