Gisteren kwam ik iets te laat aan in de oude raadszaal van Rijnsdorp, waar de jaarvergadering van de Ver. Het Spinozahuis werd gehouden en Genevieve Lloyd inmiddels al met haar lezing begonnen was. De trein had een flinke vertraging opgelopen en al nam ik daarna een taxi om de schade in te halen, het lukte me niet om op tijd te komen. Daarom heb ik hier geen foto van haar, want ik heb de – misschien wat ouderwetse fatsoens- – gewoonte om vooraf toestemming te vragen om zo’n foto te mogen nemen. Voor de inhoud van haar toespraak verwijs ik naar de uitgave die daarvan gemaakt zal worden.
Ze maakte een uitvoerige vergelijking tussen Locke en Spinoza, waarbij ze vanuit Lockes brief over de tolerantie hét grote verschil liet zien in hoe Locke vanuit een geloof in een hiernamaals en het voortbestaan van de ziel tot heel andere conclusies inzake tolerantie kwam dan Spinoza. In zijn religieuze gelovigheid was Locke bepaald geen Spinozist. Het interessantste deel vond ik eigenlijk het slot, waarin ze wegens tijdgebrek heel kort was in het behandelen van de vraag in hoeverre je eigenlijk begrippen die in de 17e eeuw niet bestonden of een andere betekenis hadden, zoals secularisatie, tolerantie maar ook atheïsme, met terugwerkende kracht kunt toepassen op een 17e eeuwse denker. Ze ging daarover in discussie met Jonathan Israel en Charles Taylor, maar zoals gezegd, erg kort. Misschien dat het in de uiteindelijke publicatie iets verder uitgewerkt zal blijken te zijn.
