Freud zou het in zijn Der Witz und seine Beziehung zum Unbewußten in 1905 nog niet hebben durven suggereren (hij gaf wel veel voorbeelden van joodse humor die hij als buitensporig zelf-denigrerend typeerde), maar de professor in Yiddish and Comparative Literature aan Harvard, Ruth R. Wisse, durft het meer dan 100 jaar later (en, denk ik, na al die boeken van Jonathan Israel bij dezelfde uitgever) wél aan te stellen:
Met Spinoza’s analyse van het jodendom in de Tractatus theologico-politicus begon de joodse humor!
Kijk maar naar deze alinea in de inleiding van
Ruth R. Wisse, No Joke. Making Jewish Humour. Princeton University Press, 2013
[…] “All this is to say that this book explores Jewish humor at the point that it becomes a modern phenomenon. A creation of the Jewish people, drawing on its texts and habits of mind as well as heart, reflecting its historical development and interaction with surrounding cultures, it emerges from Baruch Spinoza's mid-seventeenth-century denial of any functional reciprocity between the divine and human spheres, thus undercutting the philosophical basis of the covenant without dissolving the community formed by its demands. The ensuing rifts between the religious and agnostics, elites and masses, and especially warring impulses of loyalty and restiveness within individual Jews and their communities generates the humor that is this book's subject. Jews who found cognitive security in tradition or revolution may not have needed humor to reconcile their contrarieties, but they became the unwitting butt of the conflicted Jews who did.” [p. 24]
Het is de enige plaats waar Spinoza voorkomt in dit boek, maar het is meteen wel een zeer funderende.
