"Spinoza tragtte het gantsche gebouw van den Godts-dienst om te wroeten, met het Geloof te ondermynen."

0
325

Anti-Machiavelli is een 18e eeuws werk van Frederik de Grote, de koning van Pruissen,  waarin hij 'hoofdstuk voor hoofdstuk' het boek Il Pincipe van Niccolò Machiavelli bestreed en het machiavellisme in het algemeen verwierp. Voltaire zorgde voor de Franstalige publicatie in september 1740, enige maanden nadat Frederik koning was geworden. Eénmaal komt Spinoza in zijn boek voor: in de openingszinnen van het voorwoord, waarin de auteur een vergelijking maakt tussen de verschillende verderfelijkheden van Machiavelli en Spinoza. Ik citeer uit de vertaling die in 1741 op de markt werd gebracht:

"DE Vorst van Machiavel is in de Zedekunde, het geen het Werk van Spinoza ten opzicht van 't Geloof is. Spinoza tragtte het gantsche gebouw van den Godtsdienst om te wroeten, met het Geloof te ondermynen. Machiavel bedurf de Staatkunde, en ondernam de lessen van de gezonde Zedekunde te vernietigen. De dwalingen van den eenen zyn omtrent het beschouwende, en die van den anderen omtrent het betragtende. Nogtans hebben de Godtgeleerden den Stormklok geluid, en te Wapen geroepen, tegens Spinoza, wiens Werken men in alle order wederlegt, en de zaak der Godtheit tegens zyne aanvallen verdedigt heeft; terwyl Machiavel slegts door deeze en geene Zedeschryvers, hier en daar, is wedersproken, en hy in weerwil van hen, en zyn eige verderfryke Zedeleer, op den Staatkundigen Stoel tot in onze dagen gepredikt word.
Ik durf de Menschelykheit, tegens een Gedrogt, dat dezelve wil vernielen, verdedigen; ik durf de rede en de regtzinnigheit, tegens de verleiding, en het misbedryf stellen; hier toe heb ik myne Aanmerkingen over Machiavel gewaagt, Hooftstuk tegen Hooftstuk, op dat het tegengif, by het vergif gevonden wierde." [books.google]