Zoals ik in het vorige blog al aankondigde, volgt hier de informatie over de cursus op Lesbos die dr. Harry van den Bouwhuijsen gaat geven en die, naar ik meen, nog niet elders op internet te vinden is.
Spinoza over ‘vrije wil’
en menselijke vrijheid
Hebben wij mensen een vrije wil? Die vraag houdt theologen
en westerse filosofen nu al bijna tweeduizend jaar bezig. De laatste tijd hebben
ook neurowetenschappers zich in het debat gemengd. Maar kunnen neurowetenschappers
– ondanks hun pretentie – filosofische
vragen beslissen als “Hebben mensen een vrije wil?” of “Is menselijke vrijheid
mogelijk zonder vrije wil?” Zij zorgen vaak voor verwarring doordat zij uit de bevinding
dat bewuste beslissingen vaak
(altijd?) het resultaat zijn van onbewuste processen onterecht de filosofische conclusie trekken dat de
vrije wil dus niet bestaat, en dat de
mens dus onvrij is. De filosofische
discussie over vrije wil en menselijke vrijheid is echter veel breder dan de
neuropsychologische discussie over de onbewuste oorsprongen van ons bewuste
handelen. Maar ook filosofen zijn nog altijd niet in staat deze kwestie tot een
voor iedereen bevredigende oplossing te brengen. Een meerderheid van de huidige
deelnemers aan het debat is van mening dat een vrije wil te verenigen is met
het deterministische beeld van de wereld dat de natuurwetenschappen ons
voorhouden. Een minderheid (de ‘harde deterministen’) vindt echter dat dit niet
het geval is. Spinoza behoort tot deze minderheid. Maar anders dan de huidige
harde deterministen is Spinoza van mening dat de mens zonder ‘vrije wil’ zich
toch tot een vrij mens kan ontwikkelen, zowel in zijn persoonlijk leven als in
staatsverband.