In hac vita igitur apprime
conamur ut corpus infantiae in aliud quantum ejus natura patitur eique
conducit, mutetur quod ad plurima aptum sit quodque ad mentem referatur quae
sui et Dei et rerum plurimum sit conscia atque ita ut id omne quod ad ipsius
memoriam vel imaginationem refertur, in respectu ad intellectum vix alicujus
sit momenti. Ethica 5/39s
Wij proberen in dit leven dus in
de eerste plaats het lichaam van een kind – voor zover zijn aard het toelaat en
daaraan bijdraagt – te veranderen in een lichaam dat tot zeer veel in staat is
en dat, verbonden met de geest, zich van zichzelf, van God en van de dingen
zeer bewust is. De voorstellingen die deel uitmalen van zijn geheugen of de verbeelding
hebben dan in vergelijking met het verstand nauwelijks enig belang.
[Vert. Henri Krop. Daar dit enigszins merkwaardig klinkt (wie of wat is zich bewust?), haal ik er ook de vertaling van Corinna Vermeulen bij:]
In dit leven streven we er dus bovenal naar dat het lichaam van de babytijd – voor zover zijn aard dat toestaat en bevordert – verandert in iets anders, wat tot zeer veel in staat is en wat in verband staat met een geest die zich van zichzelf, God en de dingen in de hoogste mate bewust is. En dus streven we ernaar dat alles wat betrekking heeft op zijn geheugen of verbeelding in verhouding tot het verstand nauwelijks enig belang heeft.
Naar aanleiding van het hoofdstuk van Piet Steenbakkers over
Spinoza in Erik de Bom (red.), Een nieuwe
wereld. Denkers uit de Nederlanden over politiek en maatschappij (1500 – 1700)
[cf. blog] nam ik mij voor om eens na te gaan of en
zoja wat over Spinoza en opvoeding is geschreven en daarover dan een blog te
maken.
Steenbakkers vatte Spinoza op dit punt aldus samen: “Door
de wisselwerking tussen wetten, instellingen en opvoeding kan een samenleving
ontstaan waarin burgers ook zonder dwang de wet gehoorzamen en elkaars rechten
respecteren.” (blz. 242, cf. ook 241 en 243). Over Spinoza & opvoeding ging
ik dus op onderzoek uit. De opzet van dit blog is niet om uitvoerig inhoudelijk
over Spinoza’s educatieve ideeën te schrijven, maar om in eerste instantie maar
eens te rapporteren over wat ik vond.
Dat is een bescheiden hoeveelheid artikelen en
hoofdstukken, maar ik ontdekte ook dat er eind dit jaar een boek over Spinoza
& educatie zal verschijnen. Van Johan Dahlbeck die zich tot dé scholar op
dit terrein ontpopt. Daarover zo dadelijk meer en aan het einde meer over dat aanstaande boek. Maar
eerst over enige andere studies die ik breng in volgorde van verschijnen: