Al een jaar inmiddels geeft de economische crisis bijna dagelijks aanleiding tot beschouwingen over hoe het toch kwam, maar vooral tot voorstellen over de aanpak ervan. Bijna dagelijks komen er ideeën op ons af over hoe we de economie en het financieel systeem grondig moeten herzien. Vaak zijn die nogal moraliserend van aard. Afgelopen woensdag had Trouw in de bijlage “de Verdieping” een interview met econoom en pensioendeskundige Lans Bovenberg over zijn theologische visie op de economie. Volgens Bovenberg was Jezus een ware econoom! Daarbij lanceerde hij ook een voorstel: “Geef werkloze 55-plusser zorgplicht”, aldus kopte Trouw op de voorpagina. Uiteraard was er de dag erop een ingezonden brief van een theoloog dat Bovenberg z’n voornemen om theologie te gaan studeren maar snel moet uitvoeren “want Jezus was géén econoom”. Intussen zijn er ook al flink wat reacties op die zorgplicht voor 55-plussers. En nadat er op de website al flink wat tegenreacties gekomen waren, stelt vandaag Walter Breedveld in zijn wekelijkse discussierubriek nog maar eens de vraag “of je Jezus een ware econoom kunt noemen.”
Afgelopen donderdag kregen we van de Trouwredactie een verslag van een terugkomdag van managers op Nijenrode die vergast werden op een toespraak van Herman Wijffels, oud bestuurder van de Rabobank, de SER en de Wereldbank volgens wie “die crisis mooi op tijd is”. Nu kunnen we dingen anders gaan doen. Daarbij moeten we niet meer alleen descartiaans denken, maar “als hele mens de ratio, het gevoel en de intuïtie integreren”. Hij heeft daarbij zijn hoop op alle mensen gevestigd, en niet alleen op zogenaamde deskundigen: “mensen voelen intuïtief volgens Wijffels al aan welke kant we op moeten.” Over dit onderwerp zal Herman Wijffels in het Soeterbeeck Programma van de Radboud Universiteit op 27 oktober a.s. de lezing geven Crisis en ommekeer. Een respons op globale uitdagingen. [zie hier]
Waar blijven ondertussen tussen al die analyses en voorstellen de ideeën van Spinoza? Ik had onlangs een blog met een ingezonden opiniestuk van Wim Klever, waarin hij spinozistische ideeën aanbeveelt om de beloningen van bestuurders van ondernemingen, land en gemeenten te koppelen aan prestaties die ze leveren. Dit stuk werd door NRC Handelsblad niet geplaatst.
Ik vond dat er aanleiding genoeg was om Klevers boekje uit 1990 te lezen: Zuivere economische wetenschap. Een ontwerp op basis van spinozistische beginselen (Boom, Meppel/Amsterdam, 1990).
En als de inhoud ervan ooit actueel was, dan is het wel nu. Het eerste wat me opviel en waaraan ik – dat moet ik eerlijk toegeven – moest wennen: Klever noemt Spinoza economist – iemand die zich op een wetenschappelijke manier met economie bezighield. Dat was ik nog niet eerder tegengekomen. Ik moest dan ook even wennen: was Spinoza zo’n uomo universale dat hij zo ongeveer alles was: filosoof, natuurwetenschapper, econoom en wat niet al?
