Slot over Paul Juffermans’ "Drie perspectieven op religie in het denken van Spinoza"

0
451

Al eens eerder, jaren geleden, schreef ik enige indrukken over dit boek van Paul Juffermans, maar die kan ik niet meer vinden – ze zijn kennelijk verloren gegaan, toen blogse.nl ineens een heleboel blogs kwijt speelde. De maand september 2008 laat helemaal geen blogs zien; het zal toen geweest zijn. Ik vind het jammer, want ik herinner me een discussie met Wim Klever die van Juffermans boek niets moest hebben. Enfin, dat alles is blijkbaar verloren gegaan. Inmiddels heb ik het boek herlezen en drie blogs gewijd aan de drie grote delen waaruit het boek bestaat.

[1] Spinoza’s filosofie als godsdienstkritiek, met name over de superstitie (92 bladzijden); [blog van 26 nov. 2011]
[2] Filosofische religie: filosofie als metafysisch gefundeerde ethiek-religieuze heilsweg (124 bladzijden); [blog van 2 dec. 2011]
[3] Filosofisch-wetenschappelijk onderzoek van de historische religieuze (westerse) tradities: de openbaringsreligies van jodendom en christendom (142 bladzijden); [blog van 15 dec. 2011

Zoals ik heb laten blijken ben ik zeer te spreken over het boek, vond ik er veel uit te leren, en zou ik zelfs graag zien dat zeker de eerste twee delen ervan als apart boek alsnog worden uitgegeven. Enfin, dat heb ik nu vaak genoeg gezegd.

Het motto van Emmanuel Levinas aan het begin van het boek komt op mij wat vreemd over: “Het leven van een talmoedist is niets anders dan de onophoudelijke vernieuwing van de letter van de tekst door de intelligentie.”
Misschien zou dit in een boek over Maimonides goed hebben gestaan, maar of Spinoza zich hierin zou herkennen, betwijfel ik. Levinas moest niets van Spinoza hebben, wellicht omgekeerd Spinoza ook niet van Levinas. In ieder geval niet van dit citaat, vermoed ik.