Spinoza in de Nederlands-joodse historiografie # 17
Over Renate Gertrud Fuks-Mansfeld had ik op 3 december, kort na haar overlijden, een herdenkingsblog, waarnaar ik kortheidshalve voor méér gegevens over haar kan verwijzen. Daarin maakte ik uiteraard ook melding van haar Leidse dissertatie waarvan in 1989 bij uitgeverij Verloren een handelsuitgave verscheen: De Sefardim in Amsterdam tot 1795. Aspecten van de ontwikkeling van een joodse minderheid in een Hollandse stad.
Het boekje biedt op een rustige toon een heel informatief overzicht van het ontstaan en de ontwikkelingen van de Spaans-Portugees-joodse gemeente in Amsterdam. Ik begrijp eigenlijk niet waarom bespreker A. H. Huussen jr in het BMGN (Low Countries Historical Review) zo kritisch moest doen over het feit dat er in dit boekje zo weinig eigen archiefonderzoek werd gepresenteerd. Het is juist erg goed dat er af en toe wetenschappers opstaan die uit al die gespecialiseerde deelstudies voor de wetenschap zelf, maar ook voor een breder geïnteresseerd publiek een overzichts-monografie schrijven die een zekere compilatie van al die deelstudies biedt. Dit is zo’n compilatie van een geleerde die zelf ook al deelstudies publiceerde, maar nu eens met een overzicht komt, waarin veel literatuur wordt verwerkt. Dit is in mijn ogen dan ook nog steeds een goed leesbare overzichtsstudie.
Ik heb uiteraard vooral ernaar gekeken hoe ze Spinoza behandelt. Dat doet ze kort maar krachtig en mét vooral begrip voor de moeilijkheden waar de Mahamad, het bestuur van de Sefardische gemeente, voor stond. Ze vindt dat de aandacht wel wat teveel naar Uriël da Costa en vooral Spinoza uitgaat en wil wat tegenwicht bieden door meer naar de lotgevallen van de hele gemeenschap te kijken – en dan ook niet zozeer de rijkere kooplieden, maar de gewone mensen en zoveel mogelijk aspecten van het culturele leven in brede zin in beeld brengen.
