Het jongste nummer van Radix,
tijdschrift over geloof en wetenschap, 40(3), is net uit en dat bevat een drie
bladzijden vullende recensie door Yoram Stein van het boek van Henri Krop, Spinoza. Een paradoxale icoon van Nederland.
Het is, voor zover ik weet, de eerste recensie over dit boek in een multidisciplinair
wetenschappelijk tijdschrift. Een mijlpaal dus!
Yoram Stein is docent filosofie en publicist en werkt aan de
Universiteit Leiden – en dat was nieuw voor mij – aan een proefschrift over de
rol van vrijheid en religie in Spinoza’s TTP! We zullen ooit dus meer van hem over
Spinoza vernemen.
De recensent geeft een heldere plaatsbepaling en betekenis
van Krops boek, met name door het te bespreken tegen de achtergrond van het
beeld dat door de boeken van Jonathan Israel was ontstaan en waarbij, zoals
Stein het fraai samenvat, Spinoza als "beschermheilige van het
secularisme" werd neergezet.
Het beeld dat Spinoza een antireligieus denker zou zijn
wordt door Krop sterk genuanceerd door te laten zien hoe groot Spinoza’s
invloed op protestantse denkers is geweest. Ook wijst Krop erop hoe in de 19e
eeuw vooraanstaande spinozisten van oorsprong theoloog waren.
Yoram Stein haalt aldus treffend naar voren hoe de band
tussen spinozisme en protestantisme als een rode draad door het boek loopt. Graag
citeer ik hier zijn slotalinea:
“Het loont wellicht wel om Krops boek zelf contextualistisch
te lezen: als een weerslag van de tijd waarin wij nu leven, waarin religie
onder druk staat van enerzijds de aanhangers van de radicale verlichting die
alle religie uit het maatschappelijk leven willen bannen en anderzijds de radicale
gelovigen die hun religieuze heilstaat met geweld aan anderen willen opdringen.
Dit boek levert zo niet alleen een belangrijke bijdrage aan de
geschiedschrijving van de moderne filosofie in Nederland, maar tracht
tegelijkertijd ook op bescheiden wijze een nieuw perspectief te bieden in dit
actuele debat over de plaats van religie in de moderne samenleving, namelijk
door te laten zien dat religiositeit goed met de moderniteit kan samengaan.”
Yoram Stein zag er wel iets in om het PDF met deze recensie
via dit blog verdere verspreiding te geven, zodat anderen er desgewenst op
kunnen reageren.
Robert van Putten, de hoofdredacteur van Radix, tijdschrift
over geloof, wetenschap en samenleving, ging ermee akkoord. Het is het
tijdschrift van ForumC, een christelijke organisatie die zich bezig houdt met
“wat er gaande is in cultuur en samenleving om de ontwikkelingen van onze tijd
te kennen en te duiden, christenen bewust maken van de ontwikkelingen en het
denken hierover verder te brengen.” In blogs in 2011 en 2013 gaf ik aandacht aan onderzoek van ForumC [cf website Radix]
Zie hier de (nu veilige) link naar dat PDF met Steins recensie.
Stan Verdult
