Filip Buyse liet mij per e-mail, bestemd voor dit weblog, weten dat de voorbereidingen van de conferentie "Galileo and Spinoza" zo goed als rond zijn.
Misschien even nog een kleine toelichting. Het colloquium is een initiatief naar aanleiding van het jaar van Galileo. We herdenken het 400 jaar bestaan van Galileo’s telescoop, die een verbeterde versie was van de Hollandse kijker die een jaar ervoor in Holland was uitgevonden.
Het is geenszins mijn bedoeling hierbij Spinoza in de eerste plaats af te schilderen als een wetenschapper wel om Spinoza’s leven en filosofie te bekijken onder “Galileo’s perspectief”.
Iets wat tot nu toe weinig of niet werd gedaan in de secundaire literatuur.
Alhoewel Spinoza nooit de naam Galileo vermeldt, zijn er toch een aantal historische elementen waarop we ons hierbij kunnen baseren. Zo spreekt Spinoza in brief 26 over zijn discussies met Huygens over de satellieten van Jupiter en de ring van Saturnus. Twee zaken die voor het eerst door de Italiaanse fysicus werden beschreven en later beter geobserveerd door Huygens die een betere telescoop had. Spinoza moet dus met Huygens over Galileo hebben gesproken. Ten tweede is er Spinoza’s bibliotheek die een groot aantal wetenschappelijke werken bevat waaronder werken die alle mijlpalen in de astronomie vertegenwoordigen. Het zou dus absurd zijn dat hij Galileo’s verdediging van het copernicaans heliocentrisme niet zou hebben gekend. Temeer daar Galileo – waarvan de Discorsi in Leiden werd uitgegeven – zeer goed bekend was in de Republiek. Zijn methode om de lengtegraad op zee te bepalen werd besproken door het brede publiek en intellectuelen bediscussieerden “de zaak Galileo”. Ten derde had Spinoza in zijn bibliotheek een boek van J. S. Delmedigo die een leerling van Galileo was geweest in Padua en later rabbijn werd in Amsterdam. Enz…
Naast deze historische elementen is natuurlijk interessant om even de ideeën van beide denkers naast elkaar te zetten. Een operatie die ons ongetwijfeld kan helpen om Spinoza’s filosofie beter te begrijpen. Zo is er de invloed van de nieuwe bewegingsleer, de mechanica, op het denken van Spinoza. Ten tweede is de relatie tussen wetenschap en kerk of tussen “wetenschappelijk” denken en geloof. Een thema dat aanwezig was in het denken van Galileo en Spinoza die beiden streng werden veroordeeld door de religieuze gemeenschap waartoe ze behoorden.
Ten derde zijn er verschillende concepten die opduiken in Spinoza’s werk die we even onder de loep kunnen nemen, bijvoorbeeld: inertie, oneindigheid, het lichaam, deel/geheel, determinisme, ….
De meeste sprekers hebben reeds expliciet over Spinoza/Galileo gepubliceerd en zijn daarom uitgenodigd. Daarnaast is er een Galileo-kenner Redondi en een Spinoza – specialist De Dijn.
Het spreekt voor zich dat ook Spinoza’s natuurfilosofie en fysica ruim aan bod komt. Zo zal Fabien Chareix het hebben over Descartes‘ bewegingswetten die hij gaat bespreken in relatie met Huygens en Spinoza’s werk. Uit contacten in Nederland weet ik dat er interesse is voor dit “wetenschappelijk” luik van Spinoza’s filosofie dat tegenwoordig stiefmoederlijk wordt behandeld. Een luik dat nochtans door het werk van W. Klever en P. Van der Hoeven in Nederland centraal werd gesteld.
Zo dit even ter verduidelijking. Ik wil je ook nog even meegeven dat ik bericht gekregen heb dat er een groot artikel over Spinoza en Boyle zal verschijnen in de Historia Philosophica van volgende jaar.
[Tot zover Filip Buyse. Hierna het programma:]
