Het klinkt misschien vreemd, maar dit boek wilde ik lezen met het oog op Spinoza’s Korte Verhandeling: Harry M. Kuitert: 'Alles behalve kennis. Afkicken van de godgeleerdheid en opnieuw beginnen' [Ten Have, oktober 2011, ISBN 9789025901127].
Niet dat Kuitert zo’n verband legt. Spinoza wordt door hem wel 2x genoemd, maar slechts zijdelings: “Spinoza rekende uit dat God niet anders kon zijn dan de totaliteit van ‘alles wat is en gebeurt’. De opvatting werd hem niet in dank afgenomen: een eigen wezen ontkennen is God ontkennen en dus werd Spinoza als atheïst buiten de deur gezet, niet alleen door zijn eigen (joodse) geloofsgemeenschap, maar door heel de toenmalige christelijke wereld.” (p. 122) Dat ‘uitrekenen’ klinkt badinerender dan Kuitert het bedoelt – hij gebruikt die term wel vaker, ook voor sommige theologen. Dat Spinoza een ‘eigen wezen’ van God ontkende is niet helemaal precies getypeerd: bij Spinoza had God wel degelijk een essentie, maar – en zo is het hier bedoeld – uiteraard geen subjectieve persoonlijkheid. Een paar bladzijden verder zegt hij het nog iets anders: God was voor Spinoza ‘een andere naam voor alles wat is en gebeurt’ (p. 126).
