Nadat Wim Klever nu tweemaal gewezen heeft op de Elucidarius Cabalisticus van de Duitse Spinozist Johann Georg Wachter, maak ik een blogje over hem, vooral om te laten zien dat werken van hem als e-book van Google te downloaden zijn. Ik maak vooral gebruik van de paragraaf “Spinoza en Kabbala: Wachter en Spaeth” in Jonathan Israel’s Radicale Verlichting.
Johann Georg Wachter werd geboren in Memmingen als zoon van de gemeentearts Jakob Wachter en zijn vrouw Marie Katharina Zweiflin. Hij had veel lutherse predikanten onder z’n voorouders. Na de Latijnse school en privélessen wiskunde en tekenen ging hij in 1689 naar de universiteit in Tübingen om er zoals z’n vader wenste theologie te studeren. Vanaf 1693 maakte hij (om het werken te ontlopen) een reis via Leipzig, Halle, Berlin en Frankfurt. Ondersteund door de Kurfürst von Brandenburg reisde hij vervolgens naar Nederland, waar hij in aanraking kwam met het joodse mysticisme. In Amsterdam maakte hij kennis met de uit Oostenrijk afkomstige Joh. Peter Spaeth, die zich van het katholicisme eerst tot het lutheranisme, het socianisme, het quakerisme, en tenslotte zich in 1697 aansloot bij de Portugees-joodse gemeente in Amsterdam en voor het jodendom koos en zich nu Moses Germanus noemde. Daarover ontsponnen zich discussies met Wachter die de indruk kreeg dat hij kabbalistische elementen bij Spaeth meende te bespeuren en dat dat veel weg had van Spinozisme.
Dat leidde tot Wachter’s Streitschrift „Der Spinozismus im Jüdenthumb, oder die von dem heutigen Jüdenthumb und dessen Geheimen Kabbala Vergötterte Welt, an Mose Germano sonsten Johann Speeth, von Augsburg gebürtig, befunden und widerleget von J. G. Wachter“ (Amsterdam 1699).
Das philosophische Erstlingswerk von Johann Georg Wachter ist ein frühes Beispiel deistischer Religionsphilosophie in der deutschen Freidenkerbewegung. Darüber hinaus hat dieser Text die Diskussionen über die Kabbala und Spinoza bis in die Zeit Lessings und Jacobis beeinflusst. [Winfried Schröder]
Hij wilde eigenlijk aantonen dat Spaeth het oude kabbala van de Hebreeërs nieuw leven had ingeblazen en dat het jodendom zelf Spinozistisch en dus atheïstisch was. Wachter kreeg er veel aanhang mee. Maar sommigen kregen in de gaten dat Wachter zelf nogal deïstisch en naturalistisch argumenteerde en te ver ging door ook de openbaring aan te vallen.
